100 jaar Spoorlijn Eindhoven – Weert (3)

Heemkronijk jaar:2015, jaargang:54, nummer:3, pag:43 -52

100 jaar Spoorlijn Eindhoven – Weert (3)

door: Andre Josiassen

Inleiding

In de twee voorgaande afleveringen is het moeizaam tot stand gekomen besluit tot aanleg van de spoorlijn alsmede de daadwerkelijke aanleg van de spoorlijn en de bouw van stations beschreven. In deze laatste aflevering zal worden ingegaan op het aanleggen van de Stationsstraat en de feestelijke opening van de spoorlijn.

Aanleg van de Stationsstraat in Geldrop

Daar het station op grondgebied van Zesgehuchten was gebouwd, 500 m van de bebouwde kom in Geldrop, moest een verbindingsweg worden aangelegd. Op 30 januari 1909 wendde het gemeentebestuur van Geldrop zich tot het Ministerie van Waterstaat met het verzoek om een toegangsweg vanuit de kom van Geldrop (Kerkstraat) naar het stationsgebouw.

Op 11 maart 1909 kreeg B & W van Geldrop antwoord. De Exploitatie-maatschappij vond het verzoek billijk daar vanuit de kom van Geldrop het ontworpen stationsgebouw moeilijk bereikbaar was. Tussen de kom en het station bevonden zich enkel landerijen. Ofwel via de Eindhovenseweg en de noordelijk gelegen Parallelweg ofwel via de Laarstraat of Heggestraat en de zuidelijk gelegen Parallelweg kon men het station bereiken. Vanuit vier van de zes gehuchten, Hoog Geldrop, Riel, Genoenhuis en Gijzenrooi, alle gelegen aan de westzijde van de spoorlijn, kon men het station bereiken via de te bouwen brug over de Eindhovenseweg dan wel via het te bouwen tunneltje bij de Laarstraat. Vanuit Hulst en ’t Hout, de andere twee gehuchten en aan de oostzijde van de spoorlijn liggend, kon men via de Parallelwegen het station bereiken. Hulst zou bovendien een betere toegangsweg naar de Rijksweg, nu Eindhovenseweg, krijgen.

Met betrekking tot de nieuwe verbindingsweg (Stationsstraat) liet de  Exploitatie-maatschappij weten:

“……  dat wij bereid zijn den Minister van Waterstaat te adviseren tot de totstandkoming daarvan mede te werken.

            Intusschen zullen de kosten van aanleg aanmerkelijk grooter zijn dan voor den ontworpen Paralelweg, welke laatste bovendien nodig zal blijven.

            Wij achten het daarom noodig, dat in de kosten van den nieuwen weg door de gemeente op de een of andere wijze zal worden bijgedragen. Bij eene bespreking door een onzer Leden met den Burgemeester Uwer gemeente, ontmoette het denkbeeld om een deel der kosten voor rekening der Gemeente te nemen, geen bezwaar.

            Wij zouden meenen, dat die bijdrage zou kunnen bestaan in dien vorm, dat de Gemeente het benoodigde terrein ter beschikking stelde, of, waar de onteigening zou kunnen worden opgenomen in die voor den spoorweg, zich bereid verklaarde de kosten van aankoop der benoodigde terreinen voor hare rekening te nemen.

            Gaarne zullen wij daarom van U vernemen of de Gemeente Geldrop, in dien geest bereid zou zijn tot de totstandkoming van den nieuwen toegangsweg mede te werken, of op andere wijze in de kosten bij te dragen.

            Mocht de gemeente daartoe bereid zijn, dan zijn wij genegen, den Minister van Waterstaat voor te stellen, de onteigening van den toegangsweg alsnog in de onteigenings-plannen op te nemen en te bepalen, dat de aanleg en verharding van den weg alsnog tot de werken van aanleg van den spoorweg zullen behooren.”

Daar de Minister van Waterstaat om snel  advies had gevraagd vroeg de Raad van Toezicht aan de gemeente Geldrop nog voor de 16e maart antwoord te geven.

De gemeente Geldrop heeft snel ingestemd met bovenstaand voorstel en vraagt aansluitend aan de Exploitatiemaatschappij welke gronden voor de aanleg van de toegangsweg naar het station dan moeten worden aangekocht.

Van het Bouwbureau van de S.S. ontvangt men een 2-tal ‘lichtdrukken’ waarop de relevante bouwgronden gearceerd zijn weergegeven. In de bijgaande brief staat o.a.:

“Zooals vroeger besproken is, zal m.i. de Staat nimmer meer dan de kosten van den weg betalen en zullen dus daarbuiten vallende dubbel gearceerde terreinen door de Gemeente tegen kostende prys van den Staat zijn over te nemen. U zult daarom in bygaande staat, aangevende de te onteigenen grootte, eene rubriek vinden voor de totaal aan te koopen oppervlakte, benevens eene kolom, aanduidende welk gedeelte door de Gemeente van den Staat zal worden overgenomen.”

Het onteigenen van grond

De onteigeningsprocedure werd direct na ontvangst van bovengenoemde brief door de gemeente Geldrop gestart. Uit een schrijven van 14 april 1909 blijkt dat de relevante percelen grond (zie ook de ontwerptekening hierna), waarop de toegangsweg naar het station zal worden aangelegd, toebehoorden aan de volgende personen met vermelding van de perceelgrootte:

Naam                                          Beroep        Perceelgrootte Aren c.aren

- Vincent van den Heuvel            Lid Tweede Kamer                          7  

        -                                           Lid Prov. Staten

- Johannes Scheepers                 Kantoorbediende                14        79

- Anna Maria Josina ter Boogh,    weduwe Jaspers                 26        26

- Johannes Ummelen                   Kleermaker        )

  Theodorus Sweegers                 Behanger           )  Armen-    10        46

  Johannes Sanders                     Handelsagent     )  bestuur      

- Hubertus Nelissen                      Gilde St. Catharina               5         94

  Alphonsus Ummelen                   Gilde St. Catharina

- Joannes Baptist Jos. Bruning     Fabrikant                             14        96

- Giliana Scheepers,wed.Th.Sprengers Winkelierster                3         19

- Meglien Kusters, wed.Theodorus Vlemmings Koopvrouw        1         10

- Wilhelmus Vera en Maria              Vera Fabrikant                   11        44

 - Johannes Vinks                             Voerman                           16        89

- Johannes Mat. Eijcken                   Graanhandelaar                22        20

- Clercx                                              Bierbrouwer                       7         44

                                                                           Totaal            141         67

Allen waren ingezetenen van Geldrop en verklaarden, tegenover de burgemeester, hun onroerend goed voor de aanleg van de weg te zullen verkopen.

Voor de meeste percelen werd een prijs betaald van f  0,21 per m². Voor een 2-tal andere percelen, toebehorend aan de heer Bruning en de weduwe Sprengers-Scheepers, werd f  0,70 per m² betaald. (1 are = 100 m²)

Maar er moest ook een doorbraak komen vanuit de kom van Geldrop naar het te bouwen station. Notaris Mertens wist wel een oplossing. Hij had een 2-tal percelen in de verkoop tegenover wat toen de Kerkstraat heette, aan het begin van de Heggestraat. Ze waren eigendom van bakker Peijnenburg en stonden al een tijd te koop. De verkoopprijs bedroeg f 10.000,-. In de kantlijn van de overeenkomst tussen Peijnenburg enerzijds en burgemeester Fleskens anderzijds, opgemaakt op 19 maart 1909, staat expliciet vermeld dat de afbraakkosten van beide percelen voor rekening van bakker Peijnenburg zijn. Overigens werden de beide panden pas in oktober 1912 afgebroken. Een ervan, de woning, heeft nog dienst gedaan als kantoor voor aannemer De Vries.

Kadasterkaart 1873: Bij benadering projectie Stationsstraat.

De doorbraak was dus bekend, maar waar kwam het station precies te liggen? Bij het afbakenen van het traject bleek dat op grond van Zesgehuchten te zijn, zeer tot ongenoegen van de industriëlen. Fabrikant Schellens stuurde een brief naar de krant om de industriëlen aan te sporen tot samenwerking om de spoorlijn alsnog verlegd te krijgen. Er ging ook een brief van de burgemeester van Geldrop naar de Minister van Waterstaat, Handel en Nijverheid:

“…… dat hij gezien heeft, dat de ontworpen spoorlijn Eindhoven – Weert, zooals zij thans is uitgebakend, het grondgebied van Geldrop niet aan doet;

            Dat in de overeenkomst betreffende den aanleg en de exploitatie van den spoorweg van Weert naar Eindhoven tusschen den Staat der Nederlanden en de Maatschappij tot Exploitatie van staatsspoorwegen, bekrachtigd door de wet, in artikel 1 voorkomt, dat de spoorweg zal loopen langs Geldrop.

            Redenen waarom hij U.E. dringend verzoekt, uitvoering te willen geven aan artikel 1 dier overeenkomst en den spoorweg alsnog eene ombuiging te geven over het grondgebied van Geldrop.”

De actie had enig succes. Burgemeester Ter Borgh ontving korte tijd later een brief dat de spoorlijn in de onmiddellijke nabijheid van de gemeente zou worden aangelegd. Op 18 juni werden de bakens verplaatst, zodat iedereen kon zien dat de verandering ten gunste van Geldrop was. Nou, de afbakening was voor Geldrop dan wel iets gunstiger maar beslist niet op hun grondgebied. Het los- en laadstation kwam op grondgebied van de buurtschap ‘De Papenvoort’ te liggen, evenals een deel van de spoorlijn. Maar hierover later meer. Op de kadastertekening is bij benadering de Stationsstraat geprojecteerd met rechtsonder het station.

Voor wat betreft de financiën ontving B & W van Geldrop op 28 mei 1909 een brief van het Ministerie van Waterstaat o.a. inhoudende:

“ …… Ik heb de eer U mede te deelen, dat heden door mij is beslist, dat voor Rijksrekening zullen worden aangelegd een toegangsweg naar het station Geldrop, volgens de afmetingen (20 M. breedte van onteigening, 7 M. breedte der klinker-verharding) genoemd in Uw schrijven van 8 Mei j.l., en een verbindingsweg van het gehucht Hulst met den Rijksweg.”

Uitvoerende werkzaamheden

Nadat de grond, nodig voor de aanleg van de weg naar het nog te bouwen station, was onteigend kon men daadwerkelijk van start gaan.

Op 10 juli 1911 werd een ontwerptekening van de Stationsstraat gestuurd naar de burgemeester van Geldrop. Hierop is naast een 2-tal flauwe bochten ook het hoogteverloop (afschot) weergegeven.

Van de Korte Kerkstraat tot de eerste bocht (hoogte pastorie) bedraagt het afschot 4 mm/m en vandaar tot aan het station 3 mm/m. Daar de Stationsstraat ca. 500 m lang is betekent dit een afschot van ruim 1,5 m. Bij flinke stortbuien is dit, voor de bewoners aan het einde van de Stationsstraat, goed merkbaar. Op de ontwerptekening is ook een dwarsprofiel van de weg weergegeven. De klinkerweg wordt enigszins bol aangelegd en het voetgangersgedeelte heeft een afschot van 2 mm/m. De breedte van de weg bedraagt 8,00 m inclusief de afwateringsgeul (de goot). Op de tekening zijn ook de percelen en de namen (moeilijk leesbaar) van de, eerder genoemde, eigenaren aangegeven. 

De straat werd in 1912 aangelegd. Maar de doorbraak naar de Korte Kerkstraat vond pas op het einde van dat jaar plaats.

De Meijerijsche Courant van 22 oktober schreef daarover het volgende:

“J.l. woensdag is alhier een begin gemaakt met het sloopen van het vroegere huis en bakkerij van den Heer F. Peijnenburg, laatst in eigendom bij de Heeren Gebr. De Vries, aannemers der nieuwe spoorlijn Eindhoven – Weert. Deze hadden de laatste 2 jaren aldaar hun kantoor hetwelk thans is verplaatst nabij de machineloods op het Laar. Door het verdwijnen van dit perceel zal een verbinding tot stand worden gebracht van de nieuwe Stationsstraat met den Provincialen weg en de Kerkstraat. Reeds is men met de Klinker-bestrating van de nieuwe weg gevorderd tot nabij het Hof van Holland van de heer Frans Peijnenburg.”    

Ontwerptekening Stationsstraat van 10 juli 1911.  

Na afbraak van de oude panden van Peijnenburg werd de situatie ter plaatse op tekening vastgelegd. Hierop staan de oude, niet meer in gebruik zijnde, straatnamen genoemd. De straat langs de hoofdingang van de kerk heette toen Kerkhofstraat. Rechts van de kerk bevond zich toen een kerkhof. De straat daarlangs, richting de Heuvel, heette toen nog Kerkstraat, nu de Heuvel. Ook hier had men met hoogteverschillen te maken.

Bouw van woningen, scholen en een klooster

In de nieuwe straat werd reeds in 1912 begonnen met de bouw van een hotel (Hof van Holland). Daarnaast verschenen o.a. diverse fabrikantenwoningen, een tweetal scholen en een klooster. Het is voor velen de mooiste straat van Geldrop.

Schets aansluiting Stationsstraat op het centrum van Geldrop. 

De feestelijke opening van de spoorlijn

op 30 oktober 1913, vond de feestelijke opening plaats. Dit werd niet enkel in Eindhoven en Weert gevierd maar ook in de daar tussenliggende plaatsen Geldrop, Heeze, Leende, Maarheeze en Sterksel.

Volgens de Meijerijsche Courant van die dag was het stralend weer in Zuidoost-Brabant en op alle stations hing dan ook de nationale driekleur in het gouden zonlicht te wapperen. De feestelijke opening begon op het oude raadhuis van Eindhoven, helaas in de jaren 60 afgebroken.

Dr. Cornelis Lely (midden met hoge hoed). 

Aldaar kwamen de genodigden tezamen zoals de Minister van Waterstaat, dr. Cornelis Lely, zijn voorganger de heer Regout, Kamerleden, de Commissaris van de provincie Limburg, ingenieurs van Staatsspoorwegen, en vele anderen. Volgens de krant was de Commissaris van de provincie Noord-Brabant door ziekte verhinderd. Na een welkomstspeech door de burgemeester van Eindhoven, de heer Van Mens, en na het drinken van “den eerewijn” toog het gezelschap naar het station. Aldaar wachtte de met vlaggen versierde stoomlocomotief met een aantal rijtuigen die hen naar Weert zou brengen. In het midden bevond zich het salonrijtuig waarin de Minister, de oud-Minister, Kamerleden, Burgermeesters en autoriteiten plaats namen. De andere genodigden, zoals de pers, vonden plaats in de andere rijtuigen. Op het perron was uiteraard ook de Koninklijke Harmonie ‘Apollo’s Lust’ aanwezig die het Wilhelmus en andere stukken ten gehore bracht.

Na enige tijd gaf de locomotief het sein en de eerste officiële trein Eindhoven-Weert zette zich in beweging richting Tongelre, toen nog een aparte gemeente. Even werd nog het traject richting Venlo gevolgd, maar in Tongelre bogen de rails af in zuidelijke richting, over het kanaal Eindhoven-Zuid-Willemsvaart, naar de weg Eindhoven-Geldrop. Hier werd de weg echter niet gelijkvloers gekruist maar ging er hoog overheen. Het gemeentebestuur van Geldrop had namelijk gedaan gekregen dat het spoor door zijn gemeente verhoogd werd aangelegd. Daardoor werd een goede verbinding met Zesgehuchten behouden.

Na een paar honderd meter werd er gestopt bij het nieuwe Geldropse station. De genodigden werden o.a. door de harmonie ‘La Réunion Musicale’, onder leiding van directeur Madlener, op het perron opgewacht. Vele inwoners uit Geldrop en Zesgehuchten waren bij de officiële opening aanwezig. De burgemeester van Geldrop, de heer Fleskens, sprak mede namens de Raad, zijn waardering uit over de totstandkoming van de spoorlijn. De textielindustrie had al decennia lang geklaagd over de slechte aan- en afvoerwegen en men hoopte dat met de aanleg van de spoorlijn hieraan een einde zou komen. Minister Lely van Waterstaat sprak de hoop uit dat de Geldropse industrie een zodanige vlucht zou nemen dat het nieuwe station weldra te klein zou zijn. Vervolgens werd het glas geheven.

Na de diverse speeches en “den eerewijn” werden het station en het emplacement zowel door de autoriteiten als de bevolking van Geldrop en Zesgehuchten bezichtigd.Feestelijke opening in Geldrop.