Met vereende kracht in Leenderstrijp
Heemkronijk jaar:2016, jaargang:55, nummer:2, pag:39 -43
Met vereende kracht in Leenderstrijp
door: Sjaak de Waal
Voorzijde van de kaft van het jubileumboek.
In Leenderstrijp begon op 1 april jongstleden – en het was geen aprilgrap – het eeuwfeest van de plaatselijke winkel en school. Ter gelegenheid daarvan publiceerde de Sint Jan Coöperatieve Verbruiksvereniging U.A. en Vereniging Vrienden van de Sint Janschool een boek getiteld “Met vereende kracht; een eeuw winkel en school in Leenderstrijp, in woord en beeld” (Leenderstrijp 2016). De titel van het boek verwijst naar een gedicht dat op 3 oktober 1916 bij de officiële, feestelijke opening van de school op een bord werd meegedragen:
De woorden “vereende kracht” in de eerste regel van de wat merkwaardige tekst van dit gedicht hebben de samenstellers als titel voor het jubileumboek willen gebruiken omdat ze van mening zijn dat die woorden nog altijd de lading dekken. Enkele maanden vóór het begin van het feest, op 8 januari 2016, was het overigens precies honderd jaar geleden dat school en winkel in Leenderstrijp met elkaar werden verbonden. Toen werd de eerste algemene ledenvergadering van de “school en coöperatieve winkelvereniging” gehouden. Het fraai uitgevoerde boek met talrijke afbeeldingen in kleur bevat 191 pagina’s (ISBN: 978-90-9029548-0; NUR: 686; omslagontwerp: Carlie van Dijk – Shoot You, Leende; drukwerk: Peeters Druk en Print, Waalre).
De inhoud vertelt en illustreert de geschiedenis van het leven in Leenderstrijp gedurende de afgelopen honderd jaar, want de winkel en de school zijn in dit deel van de gemeente Heeze-Leende als het ware met elkaar vervlochten. Aan het landschappelijk aantrekkelijke Leenderstrijp is in diverse andere publicaties natuurlijk al ooit aandacht besteed, zoals in “Lind dè is de sgonste plats” (1974) van Willem Iven, in “Het Gilde St-Jan Baptista & Leenderstrijp” (1995) van Max Farjon of in “Leende. Geschiedenis van een dorp met een ondernemende bevolking” (1997) van Jean Coenen. In dit verband moet zeker ook de website van de in 2003 opgerichte plattelandsvereniging Hei, Heg en Hoogeind (www.hei-heg-hoogeind.dse.nl) nog worden genoemd, want die website bevat uitgebreide, interessante informatie, met name over Leenderstrijp. Intussen kan een uitstekende indruk van de mentaliteit in dit gehucht verkregen worden door het nu verschenen jubileumboek, dat met grote toewijding en met kennis van het reilen en zeilen in Leenderstrijp is samengesteld. In het voorwoord is onder andere te lezen dat met de viering van het eeuwfeest niet alleen wordt stilgestaan bij school en winkel als instelling, maar dat het boek ook een herinnering wil zijn aan hen die zich met energie en vrije tijd hebben ingezet om Strijp leefbaar te houden en ervoor te zorgen dat het er fijn wonen, leren en leven is. Wie het boek doorbladert raakt daar snel van overtuigd: de energie straalt zogezegd van de bladzijden af. Leenderstrijp blijkt een hechte gemeenschap van tegenwoordig ruim 400 inwoners, waar buitenstaanders van dit nogal van het centrum van Heeze en Leende afgelegen deel van de gemeente misschien nauwelijks een idee van hebben.
Strijperstraat 33: de voormalige onderwijzerswoning bij de eerste, intussen afgebroken school (Foto 2005).
Hoe de school en de winkel tot stand zijn gekomen is elders meermalen uiteengezet. Ook in het jubileumboek wordt die bijzondere geschiedenis natuurlijk uitvoerig uit de doeken gedaan. Leenderstrijp is sinds 1916 aan zijn derde schoolgebouw toe. Het eerste stond in de Strijperstraat 33, de volgende twee in de Sint Jan Baptistastraat 1 (in 1970 en in 2013). De locaties van de winkel sinds 1916 waren in de Strijperstraat 36 (winkel van J. Bax tot 1916), het Klooster 2 (1916-1918), de Strijperstraat 44 (1918-1920) en de Strijperstraat 51 (vanaf 1920).
Verantwoordelijk voor de inhoud van het boek is de Werkgroep Historie Eeuwfeest Leenderstrijp, terwijl voor de uitgave de Sint Jan Coöperatieve Verbruiksvereniging U.A. en de Vereniging Vrienden van de Sint Janschool tekenden. De Sint Jan Coöperatieve Verbruiksvereniging U.A. heeft volgens de beschrijving in het boek als doel om de winkelnering in Strijp te behouden. Door de exploitant te ondersteunen wordt ernaar gestreefd meer bezoekers naar de winkel te trekken zodat deze bijzondere en sociale voorziening voor Leenderstrijp behouden kan blijven. De Vereniging Vrienden van de Sint Janschool is een voortzetting van de vereniging die in 1916 in eigen beheer de basisschool in Leenderstrijp heeft opgericht; de vereniging stelt financiën beschikbaar die niet door de school uit het reguliere budget kunnen worden betaald.
In het boek komt een uiteenzetting voor over het ontstaan van de coöperatie. Er wordt opgemerkt dat het een rechtsvorm is die goed past bij Leenderstrijp waar men met elkaar probeert de leefbaarheid op een hoog niveau te houden. Er worden in dit verband enkele andere coöperaties in Leenderstrijp als voorbeeld genoemd en ook de bekende ‘boerenapostel’ pater Gerlachus van den Elsen (1853-1925), oprichter van de NCB, komt voorbij. De coöperatie heeft de toevoeging U.A., wat staat voor ‘Uitgesloten Aansprakelijkheid’. Dat wil zeggen dat het er in de praktijk op neerkomt dat de leden van de coöperatie weinig tot geen risico lopen.
Uit de inhoud blijkt dat er de nodige problemen zijn geweest in de afgelopen eeuw. Door de tijdsomstandigheden dreigde de winkel geregeld te moeten sluiten en de school te moeten worden opgeheven. Het is allemaal te lezen in dit boek dat een uitstekend tijdsbeeld geeft van een bijzonder deel van de gemeente. Veel (voormalige) inwoners zullen zich herkennen op de talrijke klassenfoto’s met leerlingen of op de afzonderlijke foto’s. Behalve de bekende foto’s geven vooral ook de vele niet eerder gepubliceerde illustraties een verrassend beeld van het dagelijks leven in Strijp. Achterin bevat het boek een aantal overzichten: van de hoogtepunten van de winkel en de school; van de ontwikkeling van de bestuursvormen van de school en de winkel; van bestuursleden en raad van toezicht van de school- en winkelvereniging; van het personeel van de school en van de winkel.
Sint Jan Baptistastraat 1: de tweede school, 1970-2013 (Foto 2005).
De school kende een moeizaam begin. Er ging een heuse Strijper schoolstrijd aan vooraf. Het bestuur van de gemeente Leende, waar Leenderstrijp toen nog een onderdeel van was, verzette zich aanvankelijk tegen de oprichting evenals de plaatselijke geestelijkheid. Het is een bekend verhaal, dat hier natuurlijk verteld moest worden. Zo ontbreekt evenmin de herinnering aan het jaar 1973, toen de oude leegstaande school als locatie diende tijdens de verfilming van een aantal scènes in ‘Help de dokter verzuipt!’, naar de gelijknamige roman van Toon Kortooms. Landelijk bekende acteurs als Piet Bambergen, Leen Jongewaard, Martine Bijl en Jules Croiset speelden in deze film, maar ook voor meester Vugts en een deel van de Strijper schooljeugd was een kortstondige rol als filmster weggelegd. Al was het maar als figuranten. Bij de première werden de leerlingen met hun ouders uitgenodigd om het resultaat te aanschouwen in het Eindhovense Rembrandt theater. Met vereende kracht is een schitterend lees- en kijkboek over het Strijp van de afgelopen eeuw. Het bevat tal van humoristische beschrijvingen en anekdotes van het leven in dit onderdeel van de gemeente. Zoals het verhaal over de wereldbol dat al vaker verteld is. Meester Vugts wilde een globe aanschaffen om die te gebruiken als hulpmiddel bij zijn lessen in aardrijkskunde. Een lid van het schoolbestuur maakte bezwaar tegen de uitgave voor zo’n wereldbol of globe en stelde toen voor om eerst maar eens een globe van Nederland te kopen, omdat die waarschijnlijk minder zou kosten. In het boek staat een overzicht van in Strijp beoefende kinderspelen en ander vermaak; dat zijn meer of minder bekende spelen waaronder boeren, bolkeren, britsen, repen, maar ook het typische ‘zoerebaren’, een wild spel waarbij het er soms ruw aan toe kon gaan. Diverse anekdotes worden verhaald, zoals die over de mulder (meikever). Een leerling bij een juffrouw die dikwijls met de benen wijd voor de klas zat, had een mulder meegenomen naar school. Toen de leerling het beestje in de klas de vrijheid gaf, vloog de mulder rechtstreeks bij de juf tussen de benen. Elk jaar kwam Sinterklaas natuurlijk op school. Een juffrouw herinnert zich dat een leerling in haar klas tijdens zo’n bezoek eens naar zwarte piet wees en overtuigd zei: “Da’s ome Wout!” Zo dragen tal van beschreven gebeurtenissen bij aan het plezier bij het lezen en bladeren in dit boek. Natuurlijk komt ook pater Silvester voor, die soms schertsend ‘pater Zilverster’ genoemd werd. Deze trappist, Driek van der Heijden (1909-1983), van de nabije Achelse Kluis verleende assistentie in de Leendse parochie.
Hij gaf elke week godsdienstles aan de hoogste klassen van de school in Strijp en was daar verder dikwijls te vinden bij allerlei activiteiten. Voor veel inwoners gold hij als ‘de pastoor van Strijp’. Toen hij omstreeks 1975 tijdens een godsdienstles de klas eens niet rustig kreeg en één leerling ondanks verschillende waarschuwingen maar door bleef gaan met rumoer maken, was hij ten einde raad. Pater Silvester hief wanhopig zijn armen op en vroeg: ‘Kinderen, wat doen we nou met hem?’ Waarop iemand riep: ‘Kruisigt hem!’ In de agrarische gemeenschap die Leenderstrijp vroeger voornamelijk was, hadden natuurlijk veel zaken ook betrekking op agrarische toestanden. Er moest een hek rond de speelplaats van de school komen omdat de kinderen niet op de speelplaats bleven. Een inwoner herinnert zich dat ooit een leerling vermist werd. Totdat bleek dat hij bij iemand op de trekker zat; hij was aan het ploegen. Een onderwijzer gaf eens les over varkens. Zei een kind na een tijdje: “Varken? Wat is dat?” Toen de meester een plaatje van het beest liet zien, zei het kind: “Oh, das ’ne kuus.” In de pauze merkte de onderwijzer tegenover z’n collega’s op: “Ik moet hier nog uitleggen wat ’n varken is.”
Een bekend beeld uit Leenderstrijp, de in 1973 gerestaureerde Sint-Janskapel (Foto 2005).
Evenals de school is het ook de winkel niet altijd voor de wind gegaan, met name niet in de jaren vóór de Tweede Wereldoorlog, de crisistijd. In november 1932 vertegenwoordigde de aanwezige winkelvoorraad een waarde van duizend gulden. De verkoopprijs van een pak beschuit, die voor 12 cent per pak van de firma Schellens uit Westerhoven was betrokken, werd na enkele maanden op een dubbeltje per pak vastgesteld. Vier maanden later besloot men om beschuit van bakker Van Engelen uit Leende te bestellen, omdat met die beschuit in Den Haag een eerste prijs was behaald. In de winkel waren in die tijd ook huisbrandkolen uit de mijnen, rijst, zachte zeep en klompen van Geldrops fabricaat te koop. De laatste bleken een dubbeltje goedkoper dan de klompen van Frans Noten uit Leende. Er waren ook wel aanbiedingen. Bij aankoop van een pond koffie voor 48 cent kreeg men een pak tabak voor een dubbeltje.
In de loop van de jaren blijken winkel en school in Leenderstrijp een belangrijk bindmiddel te zijn geweest ter bevordering van de gemeenschapszin en onderlinge betrokkenheid. Hopelijk zal dat nog lang zo voortduren. De samenstellers van het boek verdienen terecht een compliment voor hun intensieve werk. Zij hebben een boeiend tijdsbeeld gegeven. Het leven van de afgelopen eeuw in Leenderstrijp is nu geboekstaafd in een aantrekkelijke uitgave.