de zwaan
Heemkronijk jaar:1962, jaargang:1, nummer:4, blz.5 -7
DE ZWAAN in Heeze
door: J. Paans
Het is ruim tweehonderd jaar geleden, dat er al verkopingen werden gehouden in “Huyze en Herberge van de kinderen Pieter Goorts van Asten in "de Swaen" te Heeze, Eimerick". Dat is te lezen in een studie over de verschillende oude gebruiken bij verkopingen. Uitgaande van de kinderen van Pieter Goorts van Asten die omstreeks 1760 in "De Swaen" woonden, vonden we een volgende eigenares in Weelen Maria de huisvrouw Andreas van Gennip, smid te Heeze: huis, weiland, Eimerick 28A. Dit moet geweest zijn omtrent het jaar 1810; toen de eerste kadastrale metingen in en rond Heeze zijn gedaan. Waarschijnlijk door erving is "De Swaen" later in het bezit gekomen van Theodorus van Gennip, smid te Heeze, Eimerick, met huis, Weiland, ongeveer 28 aren. Deze Theodorus van Gennip heeft dit waarschijnlijk in twee gedeelten verkocht aan Cornelis Kreuger, deurwaarder te Heeze, en aan diens vrouw Hendrika Habraken. Inmiddels was "De Swaen" ernstig door brand beschadigd. Het is bekend, dat op 1 augustus 1842 (zie Kronyk) "het optimmeren der afgebrande Zwaan werd aanbesteed en aangenomen: het timmerwerk bij Peter van Deursen voor 46 gulden en het metselwerk bij Joseph Habraken de 1OO stenen aan 1.5O".
Hendrika Habraken verkocht later, omstreeks april 1852, een gedeelte van huis-schuur en erf, bestaande uit . "twee naast elkaar gelegen kamers, met daaraan behorende erf, als is afgepaald, van welke kamers eene met een raam uitzicht geeft op de dreef naar het kasteel en met eene raam naar de gemeenteweg; en de andere kamer met eene raam uitzigt hebbende naar de gemeenteweg“:
De koper hiervan was Hendrikus Paulisse Kleermaker, wonende te Heeze. Wederom door verkoop is het (ongeveer dertig jaar?) later in bezit gekomen van Helena Francisca van Gennip, Herbergierster te Heeze, Eimerick, weduwe van Wilhelmus van Kemenade. "De Swaen" werd toen waarschijnlijk door verbouwing: huis, werkplaats plus tuin. Later is het door legatering gesteld op naam van Jan Hendrik van Kemenade, schilder te Heeze, koffiehuis houder Eimerick, en wordt dan vernoemd als: twee huizen met tuin.
Door een veiling komt "De Swaen" daarna in bezit van Hubertus Paulus baron van Tuyll van Serooskerken, wonende te ‘s-Gravenhage, Anna Paulownastraat 78. Er staat dan weer: twee huizen met tuin, Kapelstraat te Heeze. Opnieuw wordt "De Swaen" echter weer verkocht en komt zij in bezit van Everardus Jacobus Winters, Koopman te Maarheeze C 81, nog steeds omschreven als twee huizen met tuin. Door rectificatie-verkoop komt "De Swaen" daarna ten name van N.V. Brand's Bierbrouwerij "De Kroon" te Wylre (L), die thans nog eigenares is van het oude café. Door ruiling is er een stuk grond bij "De Swaen" gevoegd, terwijl een ander gedeelte eigendom werd van baron Van Tuyll van Serooskerken van het kasteel te Heeze. Thans staat "De Zwaan" waarschijnlijk omschreven als Huis-café-terras- tuin, gelegen aan de Kapelstraat no. 23 te Heeze. Na de familie Paulisse Kleermaker te Heeze-Eimerick heb ben in "De Swaen" als eigenares of als huurders gewoond: Mevrouw de weduwe van Kemenade van Gennip, eigenares-her-bergierster, die het door legaat overgaf aan Jan Hendrik van Kemenade, schilder, die weer werd opgevolgd door de familie van Litsenburg. Deze had "De Swaen" waarschijnlijk gehuurd van Hubertus Paulus baron van Tuyll van Serooskerken. Daarna is er de familie Van der Wiel, waarschijnlijk eveneens als huurders van baron van Tuyll en later van E.J. Winters te Maarheeze.” Vervolgens de familie Akkermans, die het huurde van de heer Winters en die weer werd opgevolgd door Joseph Verest. Deze droeg het beheer over aan een van zijn dochters, die getrouwd was met P. van Moorsel. Om gezondheidsredenen heeft mevrouw van Moorsel- Verest het café-restaurant-hotel weer overgegeven aan de huidige bewoners, de familie Paans.
Omtrent de periodes, waarin "De Zwaan" gildehuis zou zijn geweest en waarin hier doelen waren gevestigd is ons vrijwel niets bekend. Mochten er heemvrienden zijn, die hierover iets te vertellen hebben dan vinden zij een luistergraag oor.