Huizentelling te Heeze in 1600.

-  Gerardt Eelkens, huys, heerdt ende roeckgatt (= Swoesten).

-  Goyen Stoffelen, huys, heerdt ende roeckgatt. 

-  Wouter van Gastell, huys, heerdt ende roeckgatt.

-  Delis Hanrick Peterssoen, een gehuert huys, heerdt ende roeckgatt.

-  Jan Hanrick Peterssoen, een gehuert huys, heerdt ende roeckgatt.

-  Sweer Adriaens, een gehuert huys, heerdt ende roeckgatt.

-  Anthoenis Michiels, huys, heerdt ende roeckgatt.

-  Faes Jacop Faessen, huys, heerdt ende roeckgatt.

- Michiel Driessen, huys, heerdt ende roeckgatt.

-  Mathijs Adriaens VervIaessen, huys, heerdt ende roeckgatt.

-  Dryes die Scheeper, huys, heerdt ende roeckgatt, ter aelmisse.

-  Goedelt weduwe van Servaes Aert Faessen, huys, heerdt ende roeckgatt.

-  Arien weduwe van Jacob Box, huys, heerdt ende roeckgatt, ter aelmisse.

-  Roel Hanrick van Wettensoen, huys, heerdt ende roeckgatt, ontfangen VIII st. een oirt.

-  Goort Hoeben, huys, heerdt ende roeckgatt.

-  Delis Thijs, een gehuert huys, heerdt ende roeckgatt.

-  TieIen Goedelen, huys, heerdt ende roeckgatt, Iedich ende onbewoent.

-  Jenne van Gastel, huys, heerdt ende roeckgatt.

STRABRECHT

-  Jan Veraa, huys, heerdt ende roeckgatt.

-  Gerardt Goedelen, huys, heerdt ende roeckgatt.

-  Joost Diericx, een gehuert huys, heerdt ende roeckgatt.  

-  Aert Keymps, huys, heerdt ende roeckgatt.

-  Jan Wouters, huys, heerdt ende roeckgatt.

-  Hanrick Goyens, huys met twee heerden ende twee schouwen, ontfangen 2 gld. (= Hanrick  Gobbels).

-  Jan Faessen, huys, heerdt ende roeckgatt.

-  Jacob van Velthoven, huys, heerdt ende roeckgatt.

-  Jan die Scheper, huys, heerdt ende roeckgatt.

-  Claer weduwe Aerdt Jan Michiels alias Faes genoempt, huys, heerdt ende roeckgatt.

-  Richalt die Smet, huys, heerdt ende roeckgatt, ter aelmisse.

-  Corsten Neelis Corstens, huys, heerdt ende roeckgatt.

-  Jan Joachims, huys, heerdt ende roeckgatt.

-  Goeyaert Haegen, woent in een backhuysken omdat sijn huys verbrant is.

-  Mary weduwe Jan van Mol, huys, heerdt ende roeckgatt.

EIJMERIJCK

-  Jan Gherarts die Jonghe, alias lammehandt, huys, heerdt ende roeckgatt.

-  Andries Zwuesten, huys een herberge met twee heerden ende twee schouwen ende este.

-  Dries van D...sen, huys, heerdt ende roeckgatt.

-  Geertruydt van Can, huys, heerdt ende roeckgatt, ter aelmisse.

-  Frensken van Can, huysken, heerdt ende roeckgatt.

-  Anthonis Gerart Francissen met beyde sijne swagers, een huys, twee heerden ende dobbel schouwe.

-  Wouter Boelen, huysken met heerdt ende roeckgatt. erm.

-  Elizabeth weduwe Jan Gobbels, huysken met heerdt ende roeckgatt ende overmits sij is een wittebroot backsterre alsoe eenen backoeven.

-  Het Iedich huys vande voors. Elizabeth.

-  Joost Tryx, een gehuert huysken, levende ter aelmisse.

-  Frans Gherarts, huys met eenen heerdt ende roeckgatt.

-  Luycas Gerarts Francissen, huys met heerdt ende roeckgatt.

-  Thomas Fockers, huys met heerdt ende roeckgatt.

-  Teeuwen Deelen, huys met heerdt ende roeckgatt (= Mathijs Deelen).

-  Jan Joosten, huys met heerdt ende roeckgatt.

-  Peeter Dominicus, een gehuert huys met heerdt ende roeckgatt.

-  Aerdt Martens en Raes sijn swager (= Raes Francissen), een huys met eenen dobbelen heerdt ende dobbel schouwe.

-  Aert Melchiors (de sekretaris van Heeze), een gehuert huys met eenen heerdt ende roeckgatt, ende eenen heerdt ende schouwe inde camer met eenen brauoven, alles wesende een herberge.

-  Willem Michiels, huys, heerdt ende roeckgatt.

-  Marije Henssen, huys, heerdt ende roeckgatt.

-  Jacob die Laet, een gehuert huys heerdt en roeckgatt, ter aelmisse.

-  Stijn Bacx, huys, heerdt ende roeckgatt, ter aelmisse.

-  Sijken Bocx, huysken, heerdt ende roeckgatt.

-  Joost Goossens, een gehuert huys, heerdt ende roeckgatt.

-  Arien Vincken, huys, heerdt ende roeckgatt, ter aelmisse.

-  Aert Maes, huysken, heerdt ende roeckgatt.

-  Deelis Deelen, huys, heerdt ende roeckgatt.

-  Jan Claeus, huys, heerdt ende roeckgatt.

-  Willem Maes, huys, heerdt ende roeckgatt.

-  Gerit Bacx, huys, heerdt ende roeckgatt. 

-  Jan Boelen, huys, heerdt ende roeckgatt.  

-  Maurits die Duyts, huys, heerdt ende roeckgatt, erm.

-  Dryes Deelen, huys, heerdt ende roeckgatt.

-  Jan Rucken, huys, heerdt ende roeckgatt, ter aelmisse.

-  Aert die Laet, huys ende roeckgatt.

-  Deelis Goossens, huys, heerdt ende roeckgatt.

-  Goyart Heijmans, huys, heerdt ende roeckgatt.

-  Peter Deelen, huys, heerdt ende roeckgatt.

-  Lybken Floris, huysken, heerdt ende roeckgatt, ter aelmisse.

-  Joost Bacx, huysken ende heerdt ende roeckgatt.

-  Hanrick Roubossch, huys, heerdt ende roeckgatt.

-  Ghijs Corstens, gehuert huysken met heerdt ende roeckgatt.

-  Hanrick Schepers, huys met eenen heerdt ende roeckgatt.

-  Jan Deelen, een gehuert huys met heerdt ende roeckgatt.

-  Willem Wouters, huys, heerdt ende roeckgatt.

-  Frans Zwuester, huys met eenen dobbelen heerdt ende dobbel schouwe.

-  Jan Casyns (= Jan Nicasius Dircx), huys met eenen heerdt ende schouwe.

-  Margriet Happen, huysken met heerdt ende schouwe, wesende eene blinde vrouw ter aelmisse.

-  Jan Severs, huysken met heerdt ende roeckgatt.

-  Jan Tielkens, huys met heerdt ende roeckgatt.

-  Anthoenis Diericx, huys met eenen heerdt ende roeckgatt.

-  Jan Diericx ende Hanricken Zwuesten, een huys, twee heerden.

-  Die kijnder van Mr. Hanrick Philips (notaris van Heeze), een vervallen leedich ende  onbewoent huys.

-  Gerardt die Smit, huys met twee heerden ende een dobbel schouwe.

-  Dielis Umans, quaet huys met twee heerden ende een dobbel schouwe, levende ter aelmisse.

-  Gerart Sijmons die Decker, een gehuert huys met eenen heerdt ende roeckgatt.

-  Hanrick Boelen, huys met eenen heerdt ende roeckgatt.

-  Lenart Janssoen, huys met eenen heerdt ende roeckgatt.

-  Meeus Thuenissen, een gehuert huys, heerdt ende roeckgatt.

-  Goossen van Lyedrop, een gehuert huys met twee heerden ende dobbel schouwe (= van Lierop).

-  Aerdt Wijnen, huys met heerdt ende schouwe.

-  Jan Pappen, huys wesende een herberghe (= De Roskam) met twee heerden ende dobbel schouwe ende brauoven ende een este.     

Deze lijst van Heeze met al haar huizen en bewoners in 1600 opgetekend, volgde een zeer bepaalde lijn.

Ook de in 1736 begonnen lijsten met de huizen en haar bewoners hielden diezelfde volgorde aan.

Men begon op Euvelwegen, zijn weg vervolgend heeft men alle huizen en huiskens, bewoond of leeg, opgetekend en er soms bij vermeld dat de bewoner arm was en of hij het huis huurde. Omdat het hier o.a. ging over een belasting op de schouwen werden deze uiteraard ook allemaal vermeld. Men begon dus op Euvelwegen te noteren en vervolgde zijn weg via de Ven langs de kerk naar de Hezerenbosch en Molenstraat, nu denkelijk de Oude Molen geheten. Vandaar via de Sanderman naar Creyel, Rul en Strabrecht om zo bij de buurt van de kapel in de Eimerikstraat te komen. Vervolgens trok men de gehele Eimerikstraat door tot aan het punt bij de Molenstraat in de buurt, alwaar men eindigde met en bij de herberg "De Roskam" van Jan Eimberts ook wel Jan Pappen geheten.

Van deze telling op 30 augustus 1600 vonden we nog een tweede lijst. Deze laatste lijst bevatte een 150-tal namen en huizen, eveneens zoals de eerste lijst beginnend op Euvelwegen en eindigend bij Jan Pappen. Hierna volgden apart nog een 15-tal  ledig of onbewoond gevonden huizen. Deze laatste lijst eindigde dan met een 88-tal namen waarboven men had geschreven:

"deze navolgende personen ende huyskens warden voor arm gehouden tot Heeze".

Totaal op deze tweede lijst dus rond 255 huizen, echter in een andere samenstelling genoteerd dan op de eerste lijst die totaal ook zo'n 255 huizen bevatte. Al met al klopt alles heel aardig en geeft ‘t ons 'n betrouwbare indruk over Heeze, zijn huizen en bewoners in het jaar 1600.

Omdat men volgens een ordonnantie ook alle ploegen in Heeze had op te geven, bevatte die tweede lijst ook aantekeningen over de ploegen. Het vreemde was dat men bij praktisch iedereen vermeld had, dat hij of zij een half ploeg in bezit had !  Er bleken 146 halve ploegen te zijn en 4 hele ploegen. Op 't laatste blad stond dat er 22 personen helemaal zonder ploeg waren, er bleven dus nog rond 120 halve ploegen over.

De 4 bezitters van een hele ploeg waren:

-   Dirick Mathijs Hermans de molder.

-   Goort Willems op 't Hoff, (hij woonde op een boerderij van de Heer van Geldrop).

-   Jan Hanricx van Soemeren wonende in de Meel op de Oevels.

-   Frans Zwuesten in de Eimerikstraat.

Over die ploegen werd ons een duidelijke toelichting gegeven zodat we ons een aardig idee kunnen vormen over de landbouw ende bewerking der gronden.

Men schreef: (Voor de duidelijkheid hebben we "t in meer gewone Nederlandse spelling weergegeven)

-   Zo binnen den dorpe van Heeze maar vier huizen bevonden zijn geweest alwaar één ploeg is uitgaande overmits de gemeyn ingezetenen zich zijn behelpende twee of drie of vier personen met slechts één ploeg omdat sommigen niet meer teulende zijn dan twee, drie, vier of vijf lopensaet land en ook sommigen geen paarden en houdende zijn en sommigen hun land met de "spaey“ omwerpen, hebben de collecteurs elke persoon die iet of wat ploegende is, genoteerd en zo ontvingen wij als voor een half ploeg 5 st., verder van elke schouw of rookgat, bakoven, brauwoven en este ('n soort warmte-oven) eenen gld ( ? ); alsoo uit de voors. quohier al met al opbrengende de som van 291 gld 10 st.

Tot slot stond dan op die tweede lijst:

Wij Adriaen Wouters en Jan Vesters, schepenen en collecteurs van de voors. quohier, certificeren voor de gerechte waarheid dat wij tot Heeze met behulp van Godevaert van Lanckvelt, schout tot Heeze, hebben bevonden die heerden, schouwen en backovens en ploegen en die ledige huizen ende diegenen hier voor arm gehouden worden, verklaren den pastoor tot Heeze, de h. geestmeesters en kerkmeesters dat diezefde tot zulke armoede zijn gekomen dat die veel van den heiligengeest er andere goede luiden ter aalmisse genoten hebben.

Aldus opgetekend op 29 october 1600.

w.g. Adriaen Wouters en Jan Vesters schepenen;

Anthonius Ercken, pastor Heesius;

Anthonis Diericx, Jan Box, Henrick Lemmens, h. geestmrs;

Dirk die Molder, Mathijs Thonis en Willem Wouters als kerkmeesters van Heeze.

In een soortgelijke lijst geformeerd door Heeze in 1621, vonden we onder Eimerikstraat na de naam van Willem Michels een zekere Willem Hensen die in het bezit was van een steenoven in het veld. Ook stonden er in de Eimerikstraat op een zestal plaatsen gezet op rossen ende leem, backovens op de straat ten gerieve van de gelycke naburen. Bij Jan Ghijsbrechts stond vermeld dat hij had een dobbel schouwe, een schouwe op de camer, backoven ende een forneys als wesende eenen hoeymaker ende maer een schouwe van de voors. schouwen gebruycken.

In 1621 waren er 51 schouwen en ook nog 23 dobbel schouwen opgegeven. Wel 'n vooruitgang sinds die eerste lijst van 1600. Om nu dit artikel over de huizen enz. van Heeze enigszins af te ronden, laten we hierna de letterlijke tekst van een gedrukt stuk volgen (zie ook afbeelding). Deze met ‘n vignet versierde en in 'n soort gotische letters uitgevoerde en gedrukte brief werd in 1623 vanuit 's-Hertogenbosch naar alle plaatsen in de Meierij verzonden, alleen werd hier als naam "Hese" en een bedrag van 385 gld 10 st. er met inkt door P. van Broechoven bijgeschreven, terwijl de afkorting O.L. . in die brief betekende "Onze Luyden".

HESE. Lieve ende beminde.

Achtervolghende d'ordre van mijne Heeren de drye Staeten van Brabant seijnde O.L. desen hunnen taux beloopende ter somme van drye hondert vijffentachtentich guldens thien stuyvers. in d'een helft van het extraordinaris subsidie bij hun geconsenteert ten dienst van Zijne Mat: , welcken taux O.L. sullen vinden bij middelen van 15 stuyvers opelcke schauwe ende ploech, volghende het overgebrocht cahier van de leste gedaene tellinghe vande schauwen ende ploegen van hunne dorpe.

Alles indien verstandedat d'een helft vande selve vijfthien stuyvers op elcke schauwe sal worden gedraeghen ende betaelt bij den proprietaris ende d'ander helft bij den selven huerlinck de 15 st. int geheel te verschieten.

Ende dat de 15 st. op elcken ploech sullen worden gedraeghen ende betaelt bij den pachter of gebruycker alleen; ende voirts op d'instructie vanden thiensten van december 1620 gemaekt op de voors. leste gedaene tellinghe n.l. dat van de belasting van15 st. niemant ensal vrij noch exempt zijn, van wat staet, officie, qualiteyt ofte professie hij sij geprevilegeert oft ongeprevilegeert, oock niet de Ridders van den Ordre van den Gulden Vliese, vuytgenomen enichlyck hare hoocheyt d'ambassadeurs ende de 4 biddende ordren voor soo vele aenghaet hunne conventen oft cloosters. Ende sullen O.L. hunnen voors. taux tot mijnen comptoire commen betaelen binnen een maent naest commende naerde receptie van desen billette, op pene van reele executie.

Actum binnen 's-Hertogenbossche den achtiensten mey Anno XVlc dryentwintich.

Ter ordonnantie vande voorsz. drye Staten van Brabant.

                                                                                                                                 w.g. P. v. Broechoven.  

De bronnen van dit alles zijn te vinden in het gemeente-archief te Heeze.