Baron Willem van Haren en zijn testament te Heeze.

Heemkronijk jaar:1974, jaargang:13, nummer:3+4, blz.25 -28

Baron Willem van Haren en zijn testament te Heeze

door: A.F.N. van Asten.

Op 5 oktober 1753 verscheen voor de schepenen van Heeze-Leende de Hoog Welgeb. Heer Baron Willem van Haren, wegens de provincie Friesland gedeputeerde ter vergadering van de Hoog Mogende Heren Staten Generaal der Verenigde Nederlanden!

Hij liet aan die schepenen in Heeze een speciale procuratie of volmacht van Heer Pieter van Jongstal, koopman ten dienste der O.I. Compagnie te Batavia zien. Die lastgeving was op 25 oktober 1752 voor een notaris te Batavia gemaakt.

Heer Willem van Haren machtigt nu op zijn beurt een zekere Jacobus van der Veen, beurtschipper van 's-Gravenhage op Middelburg, om aan de Heren Bewindhebbers van de O.l.C. ter camer van Zeeland te verzoeken en verder van hen te ontvangen de som van 2441 gld. 7 st. 15 penn. als de voornoemde Pieter van Jongstal wegens verdiende gage deugdelijk te pretenderen heeft  (‘n vordering dus om zijn verdiende loon uitbetaald te krijgen).

Deze Willem van Haren was behalve gedeputeerde en ambassadeur sinds 1742 ook nog kwartierschout van Peelland; hij volgde toen als zodanig Balth. Repelaer op.

Willem bezat niet alleen in Friesland veel goederen, ook in St. Oedenrode, de oude hoofdplaats van het kwartier Peelland, had hij eigendommen.

Zo werd er het bekende kasteel Henkenshage in Sint Oedenrode in 1753 zijn eigendom, hij heeft er heel wat jaren gewoond al zal zijn ambassadeurschap hem dikwijls naar Brussel hebben geroepen. Bij al deze bestuursfunkties kon Willem ook nog zeer veel tijd vinden - getuige zijn omvangrijk werk - om als schrijver en vooral als dichter niet alleen heel wat werken uit te geven, maar bovendien er ook zeer bekend door te worden. Hij schreef dan ook in zijn bewogen leven enkele grote dichtwerken, waarbij naast "Friso" vooral "Het menschelijk leven" uit 1760 wel zijn bekendste genoemd mag worden. Het geheel is een weemoedige klaagzang waarin hij reeds van zijn leven boordevol met huwelijksmoeilijkheden, voorlopig afscheid schijnt te willen nemen.

In 1768 nam hij ook werkelijk afscheid. De schepenen van Rooi kregen op 9 juli een bericht uit Brussel dat kwartierschout Willem van Haren op 5 juli 1768 "seer subiet binnen Brussel" overleden was.

Willem van Haren moet zeker na 175O verschillende malen in Heeze zijn geweest; het is wel zeker dat hij dan aldaar op het kasteel verbleef en logeerde bij de filosoof en schrijver baron Paul Thiry d‘Holbach, een der voornaamste medewerkers aan de Encydopedie van Diderot die op zijn huwelijksdag 3 februari 1750, van zijn oom François Adam d'Holbach de Heerlijkheid Heeze-Leende en Zesgehuchten als bruidsgeschenk gekregen had. (2)

Dat er tussen deze Franse filosoof, sinds 1750 dus heer van een heerlijkheid in het kwartier Peelland en Willem van Haren vanaf 1752 kwartierschout van datzelfde Peelland, kontakten op bestuursgebied ontstonden is erg voor de hand liggend, temeer omdat Heeze-Leende een der voornaamste en invloedrijkste heerlijkheden uit dat kwartier was.

Doordat Willen in een Franse omgeving was opgevoed, zijn moeder was van Franse herkomst en het geslacht van Haren voor het helemaal Fries werd afkomstig was uit Maastricht, is het zeer begrijpelijk dat mede ook door zijn studie en de invloed die er van de nieuwe Franse ideeën uitging, bij Willem een warme belangstelling voor de Franse cultuur aanwezig was die door de komst van Paul Thiry d'Holbach naar Heeze nog meer aangewakkerd werd. Het is dus heel normaal dat Willem van Harens brieven bijna allen in die taal geschreven zijn. Van de 446 boekwerken die Willem bezat waren meer dan de helft ervan in de Franse taal. Zijn dichtwerk "Het menschelijk leven" bleek in Frankrijk zoveel succes te hebben dat ‘t zelfs tweemaal in die taal vertaald werd. De tweede maal was baron Paul Thiry d'Holbach uit Heeze zelfs de vertaler!

Van Haren onderhield betrekkingen met schrijvers uit de Franse letterkunde, zelfs Voltaire wijdde enkele gedichten aan hem.   (3) Willem was zoals zo vele Nederlanders in die XVIII-de eeuw sterk beïnvloed door de stellingen van de verlichting, het was zelfs mede een modeverschijnsel.

Een van Willems dochters Henriette Amélie vond het leuk om haar achternaam te verfransen door de letters ervan om te draaien en zich zo de Nérah te gaan noemen.   (4)

Willem was wat zijn geloof betreft van de ware religie! Dit blijkt uit zijn apart, zonderling en hier en daar wat duister testament dat hij in 1755 te Heeze heeft gemaakt.

Zo waren dan op 3 november 1755 Jonker Willem van Haren, kwartierschout en dijkgraaf van Peelland en gedeputeerde aan het hof van Brussel en zijn vrouw Mevrouw Marianna  Charles beiden in Heeze om er voor de schepenen hun testament te gaan maken. In dat testament verklaart Willem "te constitueeren tot zijne eenigen en universeelen erffgenaam desselfs huysvrouwe Marianna Charles in en tot alle zijne geen exempte goederen", behalve de goederen in St. Oedenrode, daarvan reserveert hij voor zich het erf- en tochtrecht zonder dat zijn vrouw daaraan enig deel zal hebben.

Na haar dood zullen de goederen in Friesland overgaan, aan zijn broer Jonker Onno Zwier van Haren   (5)  die ondermeer een zoon heeft eveneens Willem geheten. Indien nu deze laatste Willem eventueel geen zoon zou achterlaten of slechts een zoon die niet uitsluitend de naam Adam zou voeren, dan zouden in dat geval alle goederen gaan naar testateurs andere broer Jonker Jan Poppe Andre van Haren of naar diens zoon, als die zoon tenminste ook alleen de naam Adam zou dragen.

Is dat niet het geval, dan zal alles naar de volgende broer van Willem gaan; die volgende broer heette Jonker Duco van Haren. Laat deze Duco ook weer geen zoon na die alleen Adam zal heten, dan worden al de drie broers van Willem en hun zonen van alles beroofd en worden de goederen gesubstitueerd aan Wilhelmina van der Borgt, vrouw van luitenant Tisot de Patot voor de een helft en haar broer Adam van der Borgt voor de ander helft en na hen hun verdere afstammelingen.  (6)

De merkwaardige reden nu, waarom Willem van Haren aan die naam Adam zo de voorkeur geeft zonder dat er bij die naam Adam nog meer namen bijgevoegd zijn, verklaart Willem verder in zijn testament. Hierbij blijkt de politieke gezindheid van Willem wel heel erg duidelijk. Hij wil persé alleen iemand met de naam Adam als erfgenaam. Waarom?