Mi m'n bijn op toffel.
Heemkronijk jaar:1976, jaargang:15, nummer:1, blz.4 -7
Mî DE BIJN OP TOFFEL
door: Willem lven
Doe me nou 'ne lol - en Tienies ok - en lot me sgreeve gelijk ik ‘t zeg, zeej‘k.
In ‘n buukske de ge gôt maoke uvver d'n tot heden toew laangste mens van wâ nou geworren is: d'n langsten dag, nau al aachttien jaor aachter-in, deecht bè de sgonste plats van de sgonste previncie, wor ze up veul platse nog praote zô es we’t zô gère heure en zô as ik ‘t nou zô gère sgreef.
Kie, ik vijn dè dè moet kanne.
En dan hedde meen.
Nou, dè vonnen ze dan goewd baaj ‘t markuttingburo van Will Rats "bevobbeld“ (want d'r sti b.v. aachter). Dè ‘’Will“ ekspres mî‘ tweie elle. Dè moet ‘k efkes kwijt, want dè duu me denke an Frenske Verbaokel van de Klef die vur ‘t uurst nor de fillem waar gewist en die dè mar niks von, dè gesgiejt. Die zee toen wèke ternao nog dè ‘t "al begos mee Buffalo Bill, en dè Bill dan vurspres mî‘ tweie elle“, zittie “um ‘t mar gemîjen te maoke".
Allee dan. Wâ ‘k sgreef is hillemol gin Brabants nie. Want Brabants b‘sti nie. Wel Hellemunds en Stippents en Mîlles‘ en Hizzers en Linds. Wâ ‘k sgreef is ok hillemol nie ein van de veul taole die-j-er in Brabant zin of warre, want ze worre meier en meier dur-in-gedon en vermèngd.
Ok mî Hollans en dan kriede “van de ene paal nor d'n andere paol" en “m‘nheier de veurzitter, ik stao-j-er nie antisepties tiggenuvver" en “we moete tiggesworrig ‘n bietje ikkenomîes denke“ (zeej 'nen burgemîster toen er prottestante baai warre). En dan kriede mîsverstaand as ovver dè perd, toen Jantje bè hullie moeder veur up de fiets zaot en toew ‘n perd zaag en toew zin “kie daor mama: ‘n perd“ en dè waar nie goewd, zee toen die mama, want dè moes zin "daar loopt een paard“ en dè dè jong toen umkeek en toew zin “Mar ‘t is toch kerk ‘n perd“.
Neie, ‘t is in di stukske vur Tinies ok al wâ van’t ein en wâ van ‘t aander: Baokels (waaj wonden op d'n Baokelsen Dijk), Biks (grutvadder en grutmoeder wonden laang in Beek en in de mobbielesaassie wonden ik door ok emdè ‘s moeder toew ziejk waar), Aalles (‘s moeder waar ‘n Aallesse), Dözels (grutmoeder kwaamp van Dözel en waai hebbe dor ok ‘n jaor of wâ gewond) en dan ‘n bietje Hizzers en ‘n bietje Linds.
Dî dan as inleiding, zoveul as, en as verantwoording van ‘t aorig gesgreef.
En dan aawhoewer ik naw mar ‘n engd hinne. Uvver en vur Tinies. lk warsgaw aw, want ‘t wordt wezelik niks anders as wa gaawhoewer, mè de bijn op toffel zogezeed.
Wurrum dettie Tiny hijt begreep ik nie. Haj is zo growt en ‘Tiny‘ lijkt zo klèn.
Zô-t-ie toch eigelik gewoon Tinus hijte? Ken 'k host nie gluive, want dan zô-t-ie as ‘Tiny‘ zende verwaand geworre zin. Kie, en de issie nie: verwaand. Dan zallie zeker vruger klender zin geweest dan d‘aander bè hullie tois. Mar hullieje Jan is toch zekers nie grotter. Dè zow dan eigelik ‘n Jantje of ‘n Jèjke of up z‘n Hollands ‘n Hansje geweest moette zin. En die maaidjes daor bè hullie, dè waare allemol ok van die klèn; nou “allemol“ ok wir nie, mar wel die waaj dor wel ‘s zaage. Klender as Tiny in elks geval.
We kommen ‘r nie oit. ‘T zal dan ok wel aalt ‘Tiny‘ bliejve. Toch waar ‘t veul sgonder gewist assie Tinus gehijte hâ. Dan konde zegge “die jonge van Artse wittewel, hulliejen Tinus“ en “Is dè nie d'n dieje van d'n Brabantsen Dag?“ en "Tinuzze z‘nen Brabantsen Dag“.
Dè-j-eest ok wel: Tinuzze z‘nen Brabantsen Dag en dè zal ‘t ok wel bliejve. Mar ge kent dè nie zegge: Tinuzze. Dè verkòpte nie, zôgezeed. “De heer Tiny Aerts van de Brabantse Dag" dè verkòpte wel ziede. En gij geleuft dè!
‘T zin ok allemol van die echt Brabantse name dor in dien top: Tiny, mar ok Anton.
En Willy.
We deejen altijd mee, tot heden toew. Mî böskes hèj livvere en ‘n kaar ok al 's, en tovverkruije en heksebessems, en de sgaop hew ok al ‘s oitgelind. En mî kiepe verkowpe ok al. De war de leste keier (in 1975). D'r moet ‘r nog ergend ein op Straobrecht rond sgaarze , die is 'r toew ögenèjd.
En toch hebbik iejt tigge dien Brabantsen Dag. Wurrum? Kiek: ‘t is altè vèchte, mî of zonder pèrd. Dor begos ‘t trouwes al mî, mî d'n oorlog naodoen. En dan eest altè vruger. Nou, d'r is ok nie veul hedendaogs echts Brabants mîr uvver.
En dan kumt 'r altè veul volk, och mens, sgijt ‘r uvver oit, toch veuls te veul volk op de bijn. En dan al die vliegteugskes bovve Heis, mî die lappe d'r aachter; is dè zo Brabants?
‘T innigste echt Brabants dè-t-er an zit, is ‘t gezoip dè ‘t mee brèngt. En de rotzooi van pepierkes en versgoirde kartjes en kepotte biejrglaos en pèrdemoppe, uvveral wor d'n optocht geweest is.
En dan dieje moeial van de Berend-Boudewijn-l<wis, dieje kuddookes-weggever, jaja, van andermans portemenee. Dur alle loidsprèkers, heil Heis dur: "En hier, dames en heren kijkers, komt d'n hertog voorbij in al z’n pracht en praal". En dan moete wete dè dieje lul gewoon aachter 'n römke van ‘t gemîntenhois zit te dreengze. En de mense up de Geldrupse weg en up Straobrecht mar nektrekke en mar kiejke wor diejen verrekten hertog dan wel blie, mar die gî allinnig mar langs ‘t gemîntenhois en blie daor nog ‘n hortjen stil stoan ok. Vur de trubine mî al die burgemîsters en d'n bron en 'nen howp löj die z'n èige gèr laote zien en dor vur betald hebbe, zegge ze, um in dè buukske te kumme.
En up d'n tilleviesie kriede ‘s aoves altè d'n lillikste en grotste kop te zien die-t-er in d'n hillen optocht waar, nooit 's 'n sgon maaidje.
En dan diejen dag. Is ‘t 'nen dag? ‘T is tiggensworrig al weke! En d'n èigelikken dag begeent pas ‘s mîddags en duuiert vur de sommîgte tot d'n andere mèrrege as oos kiepke up Straobrecht al laang onder de hegge an‘t sgaarzen is.
De Iangsten dag is toch mî Sint Jan?
Neie, irluk, k vijn ‘t ok te wennig kultuujr. D'n optocht is te veul innins, te veul op 'nen howp en te kort van duujr. En ‘t is te veul 'ne vastelaovendstoet. Al zitten er tiggensworrig meier en meier goei dinge baaj.
Mar ‘t echt Brabants van zegt van vur d'n oorlog, dè ontbrikt. En d'r is tiggenworrig ok host niks echt alledaogs Brabanfs mîr uvver. En dè vijn ik triestig. Ondanks de bewaarde ollielempkes en die par gerestoreerde boerderèje mî Hollands volk 'r in. Der is ummers nog mar ein loslowpende kiep ovver: die van Straobrecht. En wâ-t-er van ‘t landsgap is bewaord is risservaot of ’t stî vol mais of ‘t lupt vol pèrdjes van burgerlui. En de Brabantse kultuujr van alledag is allinnig nog up de dodsprentjes en in ‘t poffermuzzejum in Rooi en in de buukskes van Antoon Coolen uvver geblivve. En in en aachter ‘t hois en in de kop van mar 'nen enkelden mens, die ‘t verrekt um mee te dauwe en die nog altè erpel söpt en spekstreuf bakt; mar dè's ok 'ne gek, zegge ze dan.
Mar wijdters is Brabant as ‘t uvveral is tiggensworrig; allemol nèj heus, allemol 't zèllufde, allemol natoweeg en autokkes en mais en growte nèj stalle en asfalt en . . . och 'k wö dè’t verrekte. D'r is nog mar zô wennig èiges uvver.
En ons kiendjes hijte vort Natasia en Richard en zô. Gewoon Rieke en Doruzze koomde nie mîr tege. Gewon Tinuzze trouwes ok nie. En ons heundjes hijte vort Sjerrie en Wiskie.
Wâ’k’ wel sgon von dees jaor: de lieterèren toin. Heil goewd, echt kultuujr, vonnik.
Wâ ze vurlèsden waar host gin Brabants, ma alla, d'r waar veul goewds baaj en die löj warre tenmînste host allemol Brabanders.
Ik ovverdreef, zalde zegge. Doejikok. En dè doewk vurspres.
‘T is mîsgien toch wel goewd dèw 'nen Brabantse Dag hebbe. Vur ‘n stukske, ‘n heil klèn stukske herinnering. Allee dan.
D'n Brabantse Dag van Tiny Aerts. Ten eeuwigen dage. Want ‘t sprèkwoord zî: goewd gelaoje is hallef gevaore. Brabantse Dag. Altè vort. Ik howp ‘t vur hum, vur Tinies en vur alle mense die-j-er genoege en pleziejr an hebben.
‘T moet 'ne stèrke kèrel zin, diejen Tiny. Want ze zalle toch in dien tijd alle jaor heil veul toe ‘s aoves laot hebbe zitte te klassinere en te prakkezere en te organisere. Mar haaj kiekt altè ève fris öt z’n mîeter. En haaj wordt nooit nie ongeduurig en stî al-ze-lève rècht uvverengd. Haai blie up de bijn, blie wakker en hèld de kop ‘r baaj. En Toch koomd‘m mî diej daog in alderhand gelègenigheeje tege. Altè mî 'nen howp volk bèm. En haai pröt nooit nie uvver aander, en toch zal ‘r daor, vur ’t zo wijd is, dik gestechel zat geweest zin. Haai is hillemol nie zo weeldèchtig. En z'n pak zit aalt ève netjes en deftig. En z'ne sik is gewoon sgon. En ‘s zondags lupt ie dan ok nog mî zo‘ne wollekietollekie te sgrèje, heil gewoon vur hum.
Veul mense mugge hum gèr. lk ok, waaj ok, en we zien hum nooi gon. Want Tiny is zogezeed de kapstok wor d'n Brabantsen Dag an opgehangen is, mî klirrehengerke en al. En dien kapstok lijkt host stivviger dan ’t kestijl.
En nou enkelde dinger die me zowwe te binnen sgiejte, klennigheej zin‘t mar. ‘T is Toch mar wä gaawhoewer, mar dè haddal dur en dè haik zèlluf ok al gezeed. Dan kanne ze m‘ok niks maoke nie; wie nie stèrk is as Tiny moet slim zin.
We haan ‘t bestuujr van de Stichting Brabantse Dag ieders 'ne lamsbout angebooie as wellie mî oos Stichting ‘t Kempiese Hèj-sgaop mee moggen doewe. En dè mog. En durrum krigge hullie 'ne Iamsbout. In ‘t owpenbaor. ‘t waar toen die kèjer mî Breughel. Dè gong toew toch uvver vrète en zoipe. Dus dè pies goewd. En we booie die lamsknoke an mî ‘n woord up ze plat. D'n Duitsen tilleviesie waar d'r baaj, mar die nammen ‘t toch nie op, want dè waar niks vur hullie, dè plat verstonne ze hiejr nog host nie, lot ston hullie.
Nou, en toen wö Tiny z'n èige nie laote kenne en haai gong an ‘t bedanke names hullie bestuujr, en dan ok up zè plat. Mar dè leek nergend nie up. Dè plat waar ie toen al gelijk verlèrd. Dè viel oos toen van hum tege.
En toen dè jaor van d'n hertog. Harba lorifa uvveral. En as ik ‘n kuffeeke binne kwamp mî ‘s vrow en haaj, Tiny, de veurzitter zoveul as, waar d'r ok, dan riejp de rotzak hijl hard: "Dor hedde d'n hertogl", dè waar ik dan, en dan begozze ze gelijk van Harba Lorifa en de rèst. Wurrum ie dè deej weet ik nog nie.
Waai vonne dè trouwes altè ‘t fijnste van d'n hillen Brabantsen Dag: Ternao. In de kuffeekes. Baaj Jo Paons en zô. Mîstentijds baai Joos trouwes en baaj Moeke Paons. En Moeke zin dan altè dè ze wir wâ gedrumd hâ; en dè kwamp dan aalt oit. En mar aawhoewere uvver d'n optocht en “Hedde dè gezieje?" en “Hedde heur gezieje" en van dieje pèrdemop vlak vur de trubine, vlak vur de snuffel van Westerterpe. En dan klassinijre mî Anneke Gijsbers en mî hullieje Wil, (mî ein el!) en mî Krisse en mî al ‘t volk van vlee jaor. Nooit ni mî Joos, want die is dan altè zô druk en dan rammelt ie mî ze keunstgebit, en dan hittie ginnen tijd vur z'n vaaste möpkes en zô. "Oh, naden de heren er uit?“ “Ja“, zeeje wellie dan “we nèjen er oit“.
‘Ne kèjer bracht de post 'nen bruinen evvelop van de previnsie. Ik makten‘m ope en dor ston toen in hoeveul subsidie de Stichting de Brabantse Dag wel van de previnsie krig. We versgooten ‘r af, want ‘t waar hijl veul. Ze hân z'n eige be de previnsie sgon vergeest; ze hân tweie stichtinge (Hei-sgaop en Brabantse Dag) dur-in gehald. We hebbe dien subsidiebrief gewoon durgestuujerd, zonder ooit iejt te zegge. Nou wittet dan. Tiny, dè wellie verrekt goewd wete wor gullie ‘t van doet en wa gullie vor mar înnen dag kriet, al is dè dan d'n langste.
Wâ wellie van de previnsie krieige um -alle daog mî honderde sgaop en honderde sgöpkes de kop bovve watter te haawe, dè hoefde nie te wete, want dan zodde janke.
Tiny, ge got e-weg. We bedanken ‘w vur de stends die we van ‘w krigge, stends vur sgaop en vur kiepe en vur ‘t mieljeu. En we bedanken ‘w vur ‘we glimlach.
Ge got Brabant nie oit, gelukkig nie. Dè zow ok nie kenne. En ge bliel bizzig, zegge ze, mî waoges. En ‘t klassinere en ‘t gesTechel zal ok wel bliejve. We hope vur aw en vur ellie vrow, dè ge gelukkig bliet en aander mense gelukkig bliet maoke. Now nie mîr vur innen dag, mar vur ‘t hijl leve van die mense in die waoges, die mense die wellie host nie kenne.
We wete dè ge van waoges hawt. De waoges van aw ’roekomst gon mesgien nog wijdter en dikwulder de grenzen uvver dan de waoges wor ge'w eige irder mî bizzig het gehaawe.
Ze rèje in elks geval, ze rèje, die waoges. En ze zitte vol leve.