Uit de archiefkist.(=nr.3)

Heemkronijk jaar:1977, jaargang:16, nummer:3, blz.58 -60

UIT DE ARCHIEFKIST

door: C.S.Smit

Ook hier te lande kenden de protestantse gemeenten al direct, naar voorbeeld van de eerste Christenen, een actieve armenzorg. Dr. Schotel schrijft hierover: "In de dagen van den eersten bloei des christendoms was de weldadigheid der rijkeren jegens de armere broeders en zusters boven alles werkzaam. De uitdeling der liefdegaven was aanvankelijk aan de apostelen overgelaten. Toen echter het getal der gemeenteleden aangroeide, werd hun dit spoedig onmogelijk, zonder schade voor de armen zelve; reeds vroeg werden zij genoodzaakt de uitdeling der aalmoezen over te geven aan anderen, die zij daartoe het meest geschikt achtten. De Hellenistische christenen, steeds naijverig op de joodsche, betoonden zich onvergenoegd over de wijze, waarop tot heden de armenverzorging had plaats gehad en de apostelen haastten zich om maatregelen te nemen, die de oorzaak van dit geschil zou den wegnemen. Zij voerden een zeer regelmatige wijze van armbedeling in, schiepen een nieuw ambt, waardoor deze regelmatig kon geschieden en deden door de gemeenteleden zelve geschikte personen kiezen tot waarneming der nieuwe bediening. Aldus ontstond het diakonaat".

In de acten van de synode van Wezel ( 1568 ) staat dat het ambt van de diakenen bestaat in de bediening van het Heilig Avondmaal en de armen in hun nood te hulp te komen, de aalmoezen te verzamelen en 't geen noodzakelijk is aan de armen uit te reiken.
In de verslagen van de kerkeraadsvergaderingen van Heeze komen we regelmatig tegen dat "de Heer Predicant ende diaconen tsamen vergaderen en met elcanderen oversien den Ontfangh ende Uytgaaff van den diacony Armen."
Alle inkomsten en uitgaven werden eenmaal per jaar in de kerkeraadsvergadering verantwoord. De gelden worden verkregen uit collecten, de opbrengsten van beleggingen en verhuur en pacht van vaste goederen. In 1712 is het de Heer Drossaert ( en ouderling ) de Jongh "die voor de ontfangh heeft ingebracht wegen een Capitaal van 600 gulden dat den Hoogh Wel geb. Heer Baron van Hees etc. aen de Diaconye alhier heeft geschonken, waervan jaerlicks 24 guld. tegen 4 ten hondert wordt betaelt".

Als bijzondere inkomsten komen we tegen: "hetgeen jaarlijks op St. Marten of 11 November door de gemeentens van Heeze, Leende en Ses Gehugten betaald wordt over het gebruik van het Choir aan de Capel tot een raadkamer, waaronder begrepen vuur en ligt, geleverd tijdens het houden der vergaderingen". De bedelingen worden gedaan door de diakenen. In 1775 wordt Ds. Groen van Pinksterer op de vingers getikt, omdat niet hij maar de diakenen van de diakonie moeten regelen.
In 1760 wordt een aanvang gemaakt met het specificeren van de diakonierekeningen. Deze rekeningen zijn bewaard gebleven en bevatten een schat aan gegevens over vroegere bewoners van Heeze. Het was voor de gemeenteleden mogelijk bij de diakonie geld te lenen. Niet altijd was men echter in staat het geleende terug te betalen. De schulden gingen dan over op de erfgenamen. Zo wordt er in 1814 nog een post opgevoerd van een lening die in 1695 is aangegaan.
Om een indruk te geven wat de uitgaven zoal waren, volgt hier een bloemlezing van een aantal posten.