Het gemeentewapen van Geldrop-Mierlo.
Heemkronijk jaar:2004, jaargang:43, nummer:2, pag:23 -25
door: Jacques van Laarhoven
Inleiding
Het is geenszins de opzet van mij te pretenderen dat ik de wijsheid ten aanzien van dit nieuwe en de oude gemeentewapens van Geldrop en Mierlo in pacht heb. Ik wil slechts een traditie uit het verleden doen herleven, namelijk het schrijven van een stukje waarop door anderen gereageerd kan worden. De opzet is door middel van aanvullingen en verbeteringen een goed afgerond geheel te krijgen. Daarmee het doel: ’vergroting van de kennis van dit stukje historie uit ons heemgebied’ steeds voor ogen hebbend.
Achtergrond van de wapens
Zoals velen van ons uit het Eindhovens Dagblad van woensdag 31 maart 2004 hebben kunnen vernemen, heeft de gemeente GeldropMierlo een voorstel voor een nieuw gemeentewapen aangenomen en ter goedkeuring opgestuurd naar de Hoge Raad van Adel. Bij dit wapen is op voorstel van de Noord-Brabantse Commissie voor Wapen- en Vlaggenkunde gekozen voor een combinatie van de belangrijkste onderdelen uit de oude gemeentewapens van Geldrop en Mierlo. We mogen ons gelukkig prijzen dat de commissie het schepenzegel van Geldrop uit 1616 als uitgangspunt heeft genomen voor het Geldropse aandeel in het nieuwe wapen. Vanaf de vaststelling in 1817 voerde Geldrop namelijk naar voorbeeld van het rijkswapen een blauw (‘azuren’) schild met daarop drie gele (‘gouden’) harten. De toenmalige bestuurders wisten de drie figuurtjes op het zegel niet anders te interpreteren dan als harten, terwijl voor elke heraldicus duidelijk moest zijn dat
1 Het nieuwe gemeentewapen van Geldrop-Mierlo
hiermee meerbladen (gestileerde bladen van de plomp) werden bedoeld. Omdat de toenmalige bestuurders ook niet op de hoogte waren van de gehanteerde liniatuur, arcering, stippeling, raster enzovoort in wapens en zegels is daar 
waarschijnlijk niet goed naar gekeken en werd gemakshalve gekozen voor de kleuren van het rijkswapen ’goud op azuur’ = geel op blauw. Als de toenmalige bestuurders zich hadden laten adviseren door een heraldicus, had deze mogelijk de werkelijke kleuren kunnen vaststellen. Omdat ik de echte afdruk niet zelf heb kunnen zien en me moet beperken tot de afdruk in het boek over Geldrop van Jean Coenen kun je uit deze afdruk mogelijk afleiden dat voor het schild een rechthoekig raster werd gebruikt wat in de heraldiek staat voor ’sabel’ = zwart en voor de blaren geen aanduiding wat zou staan voor ’zilver’ = wit. Een verband met een in Gemert bekend wapenschild is niet denkbeeldig, maar daar
2 Alles wat hier leeft, spint, twernt of weeft. Jean Coenen, 1967
24
wordt gebruik gemaakt van een zilveren schild met zwarte bladen, als ik me niet vergis. Waarom dan voor Geldrop wit op zwart? Het is in de heraldiek niet ongebruikelijk dat kleuren op een andere plaats tegenovergesteld worden gehanteerd. Het gebruikte teken op het schepenzegel heeft overigens niets te maken met het wapen van de heer van Geldrop. Die voerde een keper in zijn wapen, zoals te zien is op het schild van de rechtse leeuw bij de toegangspoort naar het kasteel. Op zich was het niet erg dat tijdens de snelle keuze en vaststelling in 18173 werd gekozen voor het voor Geldroppenaren ondertussen vertrouwde schild met de drie harten. Jammer is alleen dat volhard werd in het handhaven van dit foutieve wapen, ondanks de verbeterde kennis over de achtergrond van dit wapen. Een mogelijkheid tot aanpassing had eigenlijk al kunnen plaatsvinden toen de zelfstandige gemeente Zesgehuchten in 1921 werd samengevoegd met de gemeente Geldrop. Officieel is het gebruikelijk dat een samengevoegde gemeente een bestaand wapen of een nieuw wapen voor de nieuwgevormde gemeente aanmeldt bij de Hoge Raad van Adel in Den Haag.
.4
Zesgehuchten, dat sinds de Franse tijd een zelfstandige gemeente was, voerde sinds de invoering van de gemeentewapens het wapen van de voormalige Heerlijkheid Heeze, Leende
3 Alles wat hier leeft, spint, twernt of weeft. Jean Coenen, 1967 4 Wapens en vlaggen van Noord-Brabant, W.A. van Ham, De Walburg Pers, Zutphen 1986
en Zesgehuchten. Dit wapen bestond uit een ’azuren’ (= blauw) schild met daarop een ’gouden’ (= gele) boom als schilddrager voor een azuren schild met gouden horens (het wapen van de Van Hornes in de verkeerde kleurstelling) en boven de bladeren van de boom een zespuntige gouden ster. Het zou mooi geweest zijn als de nieuwe gemeente had gekozen voor het samenvoegen van de twee wapens, óf dat toen was bevestigd dat zou worden verdergegaan met een ’aangepast’ wapen van Geldrop. In de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw was er opnieuw een mogelijkheid dit foutieve wapen aan te passen. Dit gebeurde in vrijwel alle Brabantse gemeentes, in ieder geval qua kleurstelling en in sommige gevallen ook qua wapentekens, die in de oude stijl werden hersteld. Geldrop heeft dat toen als een van de weinige gemeentes binnen Brabant nagelaten. Nu is gekozen voor het voorstel van de commissie. Terugkeer tot de meerbladen is prima, maar waarom niet de juiste kleuren ’zilver op sabel’ = wit op zwart? Zou naar inzicht van mij fantastisch gestaan hebben in combinatie met het ’keel op goud’ = rood op geel van Mierlo. Ook kun je je opnieuw afvragen of het niet juister was geweest om Zesgehuchten alsnog in het wapen op te nemen.
Kijken we naar het wapen van Mierlo dan valt daar ook het een en ander van te zeggen. Ook daar is in het verleden gekozen voor een wat vreemde constructie. Ik weet dat ik mensen uit Mierlo hiermee niet gelukkig maak, maar St. Lucia, zoals zij sinds 1840 zo dominant op het wapen voorkomt, hoort heraldisch gezien
5 Wapens en vlaggen van Noord-Brabant, W.A. van Ham, De Walburg Pers, Zutphen 1986
25
daar niet thuis. Mensen als geheel komen nooit op wapens voor, hooguit onderdelen van mensen, zoals een hoofd, een arm of een been. Mensen in hun geheel afgebeeld kom je alleen tegen als schildhouders, zoals de wildemannen bij ’s-Hertogenbosch of Bergen op Zoom. Hoe komen deze ’heiligen’ dan toch op de verschillende gemeentewapens? Meestal om dezelfde reden, waardoor in Geldrop voor de drie harten werd gekozen: niet weten wat het werkelijke wapen was. Gemakkelijk was het dan te kiezen voor de patroonheilige van de plaatselijke kerk. In Mierlo werd daarom gekozen voor St. Lucia met daaraan toegevoegd een schildje van de heren van Mierlo tot 1337, de heren van Rode, en nog een ander schildje met dezelfde tekens, namelijk drie molenijzers. Waarvoor dit schildje staat zou ik graag in een reactie op deze bijdrage in een volgende Heemkronyk terugzien. Brabant heeft een uitgebreide verzameling aan heiligen in gemeentewapens gekend die gelukkig voor het grootste deel zijn weggesaneerd of een plaats als schilddrager hebben gekregen, zoals heraldisch gezien ook juister is. Limburg kende dit probleem niet zozeer, omdat in Limburg in het verleden zorgvuldiger is omgesprongen met de historische achtergrond. Gilden, maar ook dorpen en steden zelf, hebben ondanks allerlei tegenwerkingen, beter hun verleden kunnen bewaren, waardoor zij in het begin van de 19de eeuw met meestal de juiste wapentekens en wapenkleuren konden starten.
Tot slot
Voor het nieuwe gemeentewapen van GeldropMierlo heeft de commissie nu gekozen voor de meerbladen, maar met de verkeerde kleuren. Of de molenijzers van Van Rode of van dat andere wapen juist zijn zal door een ander beantwoord moeten worden, omdat ik daarvan niet op de hoogte ben Maar waarom niet ook even Zesgehuchten mee opgenomen in dit nieuwe wapen? Of daarbij St. Lucia als schilddrager gebruikt had moeten worden is maar de vraag, want dan kun je evengoed
kiezen voor Brigida van Ierland als patrones van de kerk van Geldrop.
Nu is door de commissie gekozen voor een vierdeling, waar een driedeling (zie het afgebeelde wapen links) ook tot de mogelijkheden had behoord: links Geldrop met de meerbladen onder elkaar, rechts boven de molenijzers van Mierlo en rechtsonder de horens van Zesgehuchten. Ook een vierdeling (zie het afgebeelde wapen rechts) met linksboven en rechtsonder de meerbladen van Geldrop, rechtsboven de molenijzers van Mierlo en linksonder de horens van Zesgehuchten was een goede oplossing geweest. Vul daarbij dan ook nog de juiste kleuren in bij het rechtse schild: Geldrop wit op zwart, Mierlo rood op geel en Zesgehuchten rood op wit, en je hebt naar mijn mening een fantastisch, vooral juist wapen. Deze laatste mijmeringen zijn uiteraard geheel voor mijn rekening, maar dromen mag!