Straatnamen in Geldrop
Heemkronijk jaar:2004, jaargang:43, nummer:2, pag:37 -38
“Het Nameloze maakt ons naamloos droef, Wijl wij het bij de naam niet noemen kunnen.”
Vrij naar: In den beginne van Bertus Aafjes.
STRAATNAMEN IN GELDROP
door: Nick van Broekhoven
Er was ooit een Tiendstraat in Geldrop. Zij lag tussen de Hertogenlaan en de Diepe Vaart. Maar ze bestaat niet meer, want ze kreeg in 1964 de naam Gildestraat. Nu weten velen niet meer wat (een) tiend1 is en steeds minder mensen wat een gilde of een hertog is geweest. Veelal is er nog een vaag vermoeden van verwantschap tussen deze termen: dergelijke namen zijn geschiedenis geworden. En door straten en lanen dergelijke namen mee te geven, zijn ze op een bijzondere wijze deel gaan uitmaken van ons eigen heem, woonplaats en vaderland. Waar komen die straatnamen vandaan? Wie verzint ze, met welke achtergrond en betekenis en ook: wie stelt ze vast? Daarover gaat deze nieuwe rubriek, die je nog even van de straat houdt…2
Thuiskomen
Er is een veel voorkomende vraag die vrijwel iedereen regelmatig voorgelegd krijgt: wat is je adres? Liefst met huisnummer en postcode. Verwonderlijk is dat niet, want dit soort van informatie brengt de mensen thuis, maakt dat de post thuisbezorgd kan worden, kortom hangt nauw samen met de bereikbaarheid van mensen. Het adres is het middel om personen (woonadres), bedrijven (zetel of vestigingsadres) of gebouwen (objectadres) vindbaar te maken. Gezien vanuit de overheid is het adres in termen van dienstverlening en
1 Zie o.a. Van Dale: evenredig, meestal tiende gedeelte van de voortbrengselen, dat men vroeger aan de eigenaar van bouwgronden moest opbrengen en als pacht betaalde; vooral een tiende van het veldgewas. Dat de term niet meer zo bekend is, houdt verband met het feit dat de tienden bij de Tiendwet van 1909 afgeschaft zijn.
2 Vragen en opmerkingen kunnen gericht worden aan de redactie. Zo mogelijk komen we daarop in een volgende aflevering terug.
uitvoering van taken onmisbaar. Het adres is ook de basis voor het landelijke stelsel van zes basisregistraties dat de overheid tot stand wil brengen; het adres is het enige verbindende element tussen deze basisregistraties. Deze basisregistraties hebben betrekking op personen, op rechtspersonen, op eigendomsgegevens over onroerende zaken, op geometrische gegevens, op gebouwgegevens en op adresgegevens.
Wie geeft namen?
Het regelen van de straatnaamgeving behoort tot de autonome bevoegdheden van de gemeenteraad. De raad kan dat doen bijvoorbeeld door vaststelling van een verordening inzake de toekenning van namen en nummers. Bij raadsbesluit van 26 juni 1951 werden voor het uitbreidingsplan Beneden Beekloop straatnamen vastgesteld. Daarbij ontstonden de volgende namen: Benedenbeekloop, Neerlandstraat, Beekpad (van Neerlandstraat naar Nieuwendijk), ’t Geluk, De Lammert, Eversveld, Rietstraat en Beemdstraat. Toen in 1954 nieuwe straten ontstonden door de bouw van 136 woningen, moesten nieuwe namen worden toegevoegd. In het algemeen wordt er bij straatnaamgeving om begrijpelijke redenen naar gestreefd om in zo’n geval verwante namen te gebruiken. De toen al bestaande namen ontleenden hun verwantschap aan het verzamelbegrip beekdal, laaggelegen grond: bv. Griendstraat en Ziggenstraat3.Uitgaande van deze verwantschap stelde het college toen o.a. de volgende nieuwe straatnamen voor: Rulstraat (naar het riviertje de Rul), Dommelstraat,
3 Herkomst onduidelijk, maar ik vermoed verwantschap met mnl. sigen in de betekenis van zinken, neerdalen.
38
Biezenstraat (oeverplanten), Waardstraat (laagland langs of tussen rivieren), Groesstraat (met gras begroeid land) en Brink (pleintje in de dorpskom, ook wel met gras begroeid erf bij een boerenwoning). Een aantal verzamelde namen hield het college toen achter de hand voor nog komende uitbreidingen, zoals: Elsbroekpad (pad naar of door laagland begroeid met elzenbomen), en Dravikstraat (grassoort). Dat gebeurde in 1957 toen de straatnamen Wisse (wilgentakken voor het vlechten van manden), Slinge (weg naar laag gelegen land), Meers (weideland), Eeuwselstraat (taaie grassoort) ontstonden. In juni 1963 stelde de raad voor de toen ontstane wegverbinding van Neerlandstraat naar Helze, de naam De Laak (beek of wetering) vast.
Herkomst van deze namen
Lang niet altijd is precies te achterhalen wie dergelijke series namen verzamelde en via een voorstel aan het college voorlegde ter besluitvorming. Wel is mij bekend dat een voormalig afdelingshoofd aan de hand van zijn encyclopedie namenlijsten opstelde die hij gebruikte om dergelijke voorstellen te ontwikkelen. Maar het beschikbare archiefmateriaal laat in dit opzicht veel te raden over. Dat geldt overigens ook voor de betekenis van een aantal namen. In recentere tijden is dat veel verbeterd toen deze voorstellen door een speciale werkgroep naamgeving voorbereid werden. In een vervolgartikel kom ik hierop graag terug.