De klokken uit de kapel van Leenderstrijp

Heemkronijk jaar:2005, jaargang:44, nummer:3, pag:45 -48

DE KLOKKEN UIT DE KAPEL VAN LEENDERSTRIJP: EEN MYTHE ARMER 

door: Max Farjon 

Over de klokken uit de voormalige kapel van Leenderstrijp doen diverse verhalen uit de overlevering de ronde. Naast deze verhalen zijn ook veel feiten over de geschiedenis van de klokken goed beschreven. De geschiedenis van de klokjes, beschreven door Hagen2, laat zich lezen als een spannend boek. Het uiteindelijke lot van de klokjes is echter tot op de dag van vandaag nog steeds een raadsel. Recentelijk dook opnieuw een verhaal op uit de overlevering. In dit artikel wordt een beschrijving gegeven over de afloop van dat verhaal. 

Feiten

Op de plek waar nu de Sint Janskapel van Leenderstrijp staat bevond zich vroeger een grotere kapel. Al in 1440 wordt hiervan melding gemaakt. In het klokkentorentje van deze kapel hingen twee klokken. Ten tijde van het verbod op de uitoefening van het roomskatholieke geloof (vanaf 1648) is de Strijpse kapel in verval geraakt. Om de klokjes veilig te stellen hebben de Strijpenaren de twee klokjes opgeslagen in een boerderij aan het Kaatsveld (vroeger Kaetsveld).   In 1815 wilde de toenmalige burgemeester J.B. Clephas beslag leggen op beide klokjes, die op dat moment nog steeds opgeslagen waren in de boerderij aan het Kaatsveld, destijds  bewoond door Frans van Dijk.  De Strijpenaren beschouwden de klokjes echter als hun eigendom en lieten zich deze niet zomaar ontnemen. Nadat de burgemeester officieel toestemming gekregen had van de gouverneur van de provincie om de klokjes in beslag te nemen is hij met enkele                                                  

1 Aan dit artikel werd bijgedragen door Ton van Dijk, Peter Kerkhofs en Hans van der Kruis. Zij waren aanwezig bij de onderzoekingen en zijn verantwoordelijk voor de inhoud van dit artikel 2 J.W. Hagen, 'Een duik in het klokkeven', in Heemkronyk, jrg. 35 (1996), nr. 2, blz. 91-107.    

personen, onder wie de veldwachter, naar de boerderij van Van Dijk gegaan om de klokjes  op te halen. Daar aangekomen stond echter heel Strijp in slagorde opgesteld om dit te voorkomen. De klokjes waren met een ijzeren ketting aan het gebint van de boerderij vastgeketend en de burgemeester moest met zijn helpers onverrichter zake terugkeren. Er volgde een juridisch steekspel tussen burgemeester Clephas en Van Dijk over wie de rechtmatige eigenaar van de klokjes was. Er moest een onderzoek van de arrondissementscommisaris aan te pas komen om duidelijkheid te verschaffen. In een tien pagina's tellend verslag concludeerde deze onder meer dat 'de klokjes reeds bij de oudoom van de vijf en zeventigjarige van Dijk gestaan hadden zonder dat men wist te bepalen hoe en wanneer zij er gekomen waren'. De gouverneur van Noord-Brabant besliste uiteindelijk dat de klokjes door de gemeente bewaard moesten worden. Volgens Jean Coenen3 (2) gebeurde dat bewaren echter niet zorgvuldig: in 1829 kwam Clephas erachter dat men de klokken voor oud metaal had verkocht aan de gemeente Reppel (België). Dit zou betekenen dat hiermee duidelijkheid was gekomen over het lot van de klokjes. Echter in de desbetreffende burgemeestersbrief, van 17 maart 1829 geschreven door  burgemeester Wijnants, de opvolger van Clephas, wordt weliswaar melding gemaakt van een verkoop, doch slechts van één van de klokjes. Bovendien had hij de verkoop slechts bij geruchte vernomen4 (4). Deze brief is het laatst bekende archiefstuk over de klokjes. 
                                                

3 Jean Coenen, 'Leende, geschiedenis van een dorp met een ondernemende bevolking', 1997, blz 242. 4 SAREK, LOAA 486, fol. 104v, 17 maart 1829. 
 46

De overlevering

Enkele verhalen uit de overlevering zijn opgetekend in het boek over de geschiedenis van het Gilde St-Jan Baptista5 (3). Volgens een verhaal zouden de klokken in de Franse Tijd in de boerderij aan het Kaatsveld verstopt zijn om ze te beschermen tegen de Fransen die brons nodig hadden om kanonnen te gieten. Voordat de gendarmes kwamen heeft men de klokken op een avond naar de hei gebracht en in een ven gegooid. Dat ven heet nu in de volksmond nog steeds 'het Klokkeven'. Het verhaal gaat dat als je er in de kerstnacht langskomt je ze nog steeds hoort luiden Een ander verhaal vertelt ongeveer hetzelfde. Echter nu is er sprake van slechts één klok die in het ven gegooid is. De andere klok zou ergens onder een lemen vloer begraven zijn en telkens als de boeren op deze vloer aan het dorsen waren hoorden zij de klok nog luiden. Nol van Dijk -1905-1988, 37 jaren lang een van de Hoofdmannen van Sint Jansgilde- wist te vertellen dat een jachtopziener in opdracht van de baron van Heeze het hele Klokkeven had afgepeild, dikwijls tot over zijn middel in het water staande, om iets te vinden. Hij vond niets. De verhalen uit de overlevering kloppen met elkaar en met de archieven alleen voor zover het de bergplaats van de klokken betreft, namelijk de boerderij aan het Kaatsveld: Zaalstraat nr. 6.     

Boerderij Zaalstraat nr. 6

Nol van Dijk heeft in zijn laatste levensjaren met zijn neef Hans van der Kruis gesproken over de klokjes. Hij vertelde dat de klokjes mogelijk in de boerderij aan het Kaatsveld begraven lagen. Ze zouden begraven liggen in de schuurherd (de deel).  Het moment om ze daar te zoeken zou een verbouwing van de oude boerderij zijn. De kans dat hij dit zelf nog mee zou maken achtte hij gezien zijn leeftijd klein. Daarom vroeg hij Hans hierop te letten. In 2002 was het zover, de boerderij werd toen verkocht en de nieuwe
                                                

5 Max Farjon, 'Historie van de oude kapel', in Het Gilde St-Jan Baptista & Leenderstrijp, blz. 2b1.

eigenaar gaf toestemming om naar de klokjes te zoeken.  

Op naar de boerderij

Op een zondag in februari 2004 hadden we de eerste afspraak met de nieuwe eigenaar van de boerderij aan het Kaatsveld om eens te kijken of er klokjes te vinden waren. Er zouden meerdere bezoeken volgen. Met schop, grondboor en metaaldetector gewapend togen we naar het Kaatsveld.