Uit de archiefkist. (=nr.3+4)
Heemkronijk jaar:1980, jaargang:19, nummer:3+4, blz.88 -91
UIT DE ARCHIEFKIST
door: C.S. Smit
"Kerke Raad gehouden in de Capel den 29 augusti 1787, 1) waarin gecompareert sijn nevens den Predikant, H.Janssen en H.Schaap diakenen.
Gaf de Predikant te kennen een brief ontvangen te hebben ondertekent Jacobus Offers scriba der Bosse diaconie dato 8 aug. 1787, van inhoud: “sederd een geruime tijd is uyt onse diaconie bedeeld sekere Willemijna van Deurssen wed. H.Pluym geboren te Heese oud ontrent 72 jaaren, welke door hooge jaaren nu niet meer in staat is ijets tot haar tijdelijk bestaan te konnen winnen en dus geheel en al ten lasten deser diaconie komen soude, dewijl dese nu tot der armen kasse te Heese en niet tot die van deser stad behoort. Soo hebben Broederen diaconen nu versogt om hier over eens aen Uw Ew. te schrijven en Uw Ew. te schrijven en Ew Ew. te versoeken om hier over met den arm besorgers van Heese eens te spreken of het niet soude konnen gevonden worden dat dit mensch te Heese in de kost bestelt wierd, in welk geval hoe seer tot onse kas niet behoord evenwel sig daar in niet soude onttrekken om daar mede in te contribueren.
Hebbe ook door gemelde wed. Pluym vernomen dat te Heese een Fundatie van Anthonie Daems is voor de arme gereformeerde vrienden van der selven, dat sij van die familie en derhalven ook daar toe geregtigt is. Sij seijd daar over al eens geschreven te hebben dog heeft niet meer dan een gering douceurtje bekomen, met antwoord dat die fundatie in sulken slegte staat was dat daar uyt niets meer konde gedaan worden, dat wij niet kunnen geloven dewijl er daer van nog geld uijtgeset wierd. Uw Ew. sal mogelijk wel occasie hebben om eens te informeren hoe het daer mede is, of dat mensch daar uyt niet kan gealimenteert worden en so al niet geheel ten minste voor een gedeelte daarin, mede soo Uw Ew. over een het ander ijets mogt vernemen, sal Uw Ew. mij plaisier doen sulks mede te deelen etc.”
Daar deze brief de gehele Kerkeraad aangaat geeft de predikant "de Broeders bij een" te kennen hierover met hen van gedachten te willen wisselen en te overleggen wat "te rescriberen".
Na delebiratie wordt besloten terug te schrijven:
"dat sij sig excuseren verpligt te sijn de last van het onderhoud derselven te helpen dragen. Except soo sij met een ontlast brief hier van daen ware voorsien".. ......... "Wat aangaat de Fundatie van Anthonie Daams, na welken bij ons ondersogt word, men verstaat dat sig als executeurs tegenwoordig gedragen van deselve D Heeren Hend. Bock Rentmeesters alhier en Do. van Selm Pred. te Someren, bij welke de vereyschte elucidatie (=opheldering) soeken hoewel wij twijfelen of wij tot Uw E. voldoening daar genoeg saam bescheijd van sullen konnen geven.
Om die vrouw hier te konnen bestellen schijnt alleen bij Adam Damen misschien occasie te sullen sijn, daar haar moeder ook laatst gewoont heeft.
De 2 ouderl. J.v.d. Hoeven, Drossaert en H.Bock Rentmr. absent gebleven sijnde schoon wel en wettig geconvoceert, worden de notulen geresumeert en ondertekent.
A.J. Gijsinck Pred.
H. Schaap
H. Janssen
Het onderzoek naar de hoofdpersonen in deze kerkeraadsnotulen bracht zulke interessante dingen boven tafel dat het alleszins de moeite waard is hieraan een artikel te wijden.
In de eerste plaats Willemijn van Deursen.
De naam van Deursen komt op één uitzondering na niet in de boeken van de hervormde kerk voor. In het lidmatenregister, achter in het oudste notulenboek 2), lezen we:
"Ao 1723 den 9 Febr. heb ik 3) tot lidmaat aangenomen Jan Willem van Deursen, welke in het Pausdom is uitgegaan en goede rekenschap van zijn geloof gaf."
We komen Jan later nog eens tegen. Hij moet in 1730 voor de kerkeraad verschijnen en zich verantwoorden voor een vechtpartij in Maarheeze,
"alwaar hij Peter Jan Thijssen bij een handgemeen een stuk van eenen zijner vingeren zoude afgebeten hebben." 4)
Uit de Borderel van huysen 5) is bekent dat van Deursen aan de Vender- straat woonde.
Het doopboek van de R.K. kerk gaf ook niet de gewenste informatie. Willemijna was weduwe van H.Pluym, aldus de kerkeraadsnotulen. De naam Pluym was niet onbekend in Heeze in die tijd. Kort bij van Deursen, in dezelfde straat, woonde Simon Pluym, kleermaker van beroep. In tegenstelling tot van Deursen, die in een eigen huis woonde, was Pluym huurder van een woning van de weduwe Thomas.
Kort nadat Simon met kerkelijke attestatie, afgegeven te Hunshoven 6) (bij Geilenkirchen) in 1718 naar Nederland kwam, trad hij in het huwe- lijk met Hendrina de Jonge, geboren te Heeze in 1699 7) als dochter van Willem Theeuws en Hendrina Zijne.
Uit de ondertrouwinschrijving 7) op 20 september 1721, van Simon en Hendrina is ons bekend dat de brui- degom in Teveren geboren is. Uit dit huwelijk wordt o.a. in 1723 een zoon geboren, Hendrikus, die op 18 juni wordt gedoopt. 7)
Hendrikus, die ook kleermaker van beroep is, gaat in Den Bosch wonen, waar hij in januari 1745 belijdenis doet en aangenomen wordt als lid- maat van de Nederduits Hervormde Kerk. 8)
Het is vrijwel zeker dat hij in Den Bosch Willemijna "beter" heeft leren kennen, want we vinden in het lidmaatregister van de Hervormde kerk van die stad dat Willemijna al in october 1735 met attestatie vanuit Heeze bij Leende naar Den Bosch komt. 8) Het jaar daarvoor, op 1 juli, wordt zij in Heeze als lidmaat aangenomen. 2)
Een rekensommetje leert ons dat Hendrikus, geboren in 1723, ongeveer 8 jaar jonger moet zijn dan Willemijna, die in 1787 "ontrent" 72 jaar oud is. Hoewel beiden geboren in Heeze, treden zij in Den Bosch in het huwelijk en wel op 11 mei 1749 9). Ongeveer een jaar later, op 29 april 1750, legt Hendrikus de Poorterseed af. 10)
Van het echtpaar worden in de grote kerk van Den Bosch 4 kinderen gedoopt, waaronder een tweeling in 1753 11). De doopinschrijving van het jongste kind, Wilhelmus Anthonie, gedoopt op 13 augustus 1755 11) brengt ons een stuk dichter bij de oplossing van de identiteit van Wilhelmijna van Deursen. Hier wordt namelijk als moeder genoemd: Wilhelmijna Verhoeven! De eerste gedachte was dat zij dan een dochter van de in Heeze geboren en in Deurne wonende Liesselse schoolmeester Martinus Verhoeven zou kunnen zijn. Die vlieger ging echter niet op.
In 1714 wordt er van Martinus wel een dochter gedoopt in Heeze 7), maar die heet Catharina. Toch ziet er in dat jaar 1714 een Wilhelmijntje Verhoeven het levenslicht. Het is de dochter van de zuster van Martinus, ook Willemina geheten, die een dochter ter wereld brengt 12) die, omdat zij niet gehuwd is, ook de naam Verhoeven krijgt.
Maar waar vandaan dan de naam van Deursen? Is het kind misschien opgenomen in het gezin van Martinus en meegegaan naar Deurne toen hij substituut schoolmeester te Liessel werd? 13)
Uit Ouwerlings geschiedenis van Deurne 14) is bekend dat Martinus een groot gezin had. Eén kind meer of minder maakt ook niets uit! Dat is natuurlijk geen bewijs! In de bewuste notulen staat dat Willemijna van Deursen eventueel bij Adam Damen in huis genomen zou kunnen worden, aangezien haar moeder daar ook haar laatste levensdagen had doorgebracht.
Uit de specificaties van de diaconieuitgaven 15) weten we dat Willemina Verhoeven sr. jaren lang ondersteund is, een tijd samen met haar zuster Anthonet. Voorbeelden uit 1761:
" 16 elle Linden tot hemden voor Anthonet en Willemijna Verhoeven, 8-12-0
Voor het maken van de selve 1-19-0
Voor 9 elle Miselaan voor twee nieuwe Rocken voor deselve 4-19-0
1768
3 April betaald aan het sterfhuys van Anthonet Verhoeven aan M. Vroomans ½‘ton bier 2-0-0
Aan Johanna Pluym 16) op ‘t selfde sterfhuys aen dranck, koeck en beschuyt etc. 1-16-14
Aan Jan Maes voor het maken van de doodkist" 3-0-0
Op 17-7-1774 vinden we de laatste post voor Willemijna. Zij heeft dan de respectabele leeftijd van 86 jaren.
wordt vervolgd.
Bronvermelding en opmerkingen:
Indien niet anders aangegeven: archief N.H.Kerk te Heeze.
1) inv.nr.2 blz.34.
2) inv.nr.1 fo1.86.
3) Ds. Johannes Sterk.
4) inv.nr.1 fol.30.
5) van het jaar 1736. G.A.Heeze.
6) inv.nr.1 fo1. 88v
7) RA Heeze 4
8) Arch. N.H. Kerk Den Bosch inv.nr.58 G.A.Den Bosch.
9) G.A.Den Bosch. DTB nr.458
10) G.A.Den Bosch. poorterboek A193 fol.18v.
11) G.A.Den Bosch. DTB nr.73
12) RA Heeze 4. gedoopt 28-10-1714.
13) inv.nr.1 fol.85
14) Geschiedenis der dorpen en heerlijkheden Deurne Liessel en Vlierden H.N.Ouwerling.
15) inv.nr.8
16) Zij is de vrouw van Adam Damen en een dochter uit het 2de huwelijk van Simon Pluym.