Streekgenoten voor het provinciaal hof in Noord-Brabant (2)

Heemkronijk jaar:2006, jaargang:45, nummer:4, pag:62 -67

STREEKGENOTEN VOOR HET PROVINCIAAL HOF IN NOORD-BRABANT (2)  

door: Sjaak de Waal 

Het eerste deel van dit artikel is verschenen in Heemkronyk, jrg. 45 (2006), nr. 3, blz. 51-56. Dat deel begon met een korte uiteenzetting over het provinciaal hof in Noord-Brabant te ’s-Hertogenbosch (verder afgekort als PH), over de aard van de vonnissen en over de aangeklaagden uit ons heemgebied. Daarna volgden alfabetische lijsten met voor het provinciaal hof aangeklaagde personen uit de voormalige gemeenten Geldrop en Zesgehuchten in de periode 1838-1877, plus aan de vonnissen ontleende bijzonderheden. In dit tweede, tevens laatste deel van het artikel worden de alfabetische lijsten voortgezet, nu met aangeklaagden uit de voormalige gemeenten Heeze en Leende in de periode 1838-1877. 

Heeze

1. Asten, Jan van, 28 jaar, geboren en wonende te Heeze, strodekker. Beschuldiging: het toebrengen van slagen. Vonnis: vrijspraak (zie ook Heeze: W. Scheepers, nummer 13). Zitting, 13-07-1852 (PH, inv.nr. 81, rolnr. 1822).

2. Asten, Willem van, 27 jaar, geboren en wonende te Heeze, schoenmaker. Beschuldiging: verwonding van een persoon. Vonnis: vrijspraak. Zitting, 27-01-1842 (PH, inv.nr. 71, rolnr. 341).

3. Baans, Johannes, 48 jaar, geboren te Zeelst en wonende te Heeze, arbeider. Beschuldiging: het toebrengen van slagen aan een in functie zijnde veldwachter waardoor bij het slachtoffer bloedstorting is veroorzaakt. Bovendien: bedelarij te Ekenrooi onder Aalst in een plaats ‘voor welke eene openbare inrigting tot wering daarvan bestaat’. Vonnis: het hof verklaart de beschuldigde eerloos, veroordeelt hem tot een gevangenisstraf van vijf jaar in een rasp- of tuchthuis en tot betaling van de proceskosten. De veroordeelde zal na het ondergaan van zijn straf naar een bedelaarsgesticht worden overgebracht. Zitting, 30-05-1848 (PH, inv.nr. 78, rolnr. 1383).

4. Berg, Francis van den, 31 jaar, geboren en wonende te Heeze, bouwman. Beschuldiging: medeplichtigheid aan diefstal van zoden uit een perceel weiland (zie ook Heeze: F. Verberne, nummer 17). Vonnis: vrijspraak. Zitting, 13-06-1855 (PH, inv.nr. 85, rolnr. 2223). 

5. Bosmans, Arnoldus, 39 jaar, geboren te Woensel en wonende te Heeze, koopman en landbouwer. Beschuldiging: het plegen van gewelddadigheden tegen Willem van Erkelens, brigadecommandant van de marechaussee, die in de stal en het woonhuis van de beschuldigde was gekomen om een overtreding van het brandreglement aan te geven. De beschuldigde had hem dreigend toegevoegd: ‘Godverd…, de deur uit of ik gooi je eruit, slechte, gemene kerel! Je komt hier slechtigheid bij mijne vrouw zoeken.’ Na diverse mishandelingen kon de marechaussee uiteindelijk ontkomen aan de beschuldigde die hem ‘onder het opheffen van een schop of spade’ had toegevoegd: ‘Als je me, godverd…, niet maakt dat je de deur uitkomt, dan sla ik je den kop in!’ ‘Welke voormelde gewelddadigheden bloedstorting en kwetsing hebben veroorzaakt. Zijnde meergenoemde brigadekommandant in de regterzijde op het voorhoofd, op de linkerwang en achter het linkeroor verwond geraakt.’ Vonnis: gevangenisstraf van één jaar in afzonderlijke opsluiting, geldboete van ƒ 8,- en betaling van de proceskosten. Vonnis na beroep: alleen betaling van de proceskosten. Zitting, 28-121864 (PH, inv.nr. 94, rolnr. 3365).    

6. Dijsseldonk, Willem van, 28 jaar, geboren en wonende te Heeze, venter, thans in hechtenis. Beschuldiging: het schrijven en leggen van een brandbrief bij de achterdeur van het huis van Gerardus en Jacomijn van den Berg te Heeze. Vonnis: gevangenisstraf van vijf jaar in een tuchthuis en betaling van de proceskosten.
64 

Zitting, 14-02-1861 (PH, inv.nr. 91, rolnr. 2961).

7. Gaalen, Leonardus van, 32 jaar, geboren te Bergeyk en wonende te Heeze, lintwerker. Beschuldiging: valsheid in geschrifte. De beschuldigde had zich als Jacobus van Gaalen bij de huzaren gemeld met een paspoort en bewijs van goed gedrag, weggehaald bij zijn broer Jacobus van Gaalen, om als vrijwilliger in dienst te treden en de voordelen daarvan te genieten. Hij had een contract voor zes jaar gekregen voor dienst bij de cavalerie en de overeenkomst met de naam Jacobus van Gaalen ondertekend. Vonnis: gevangenisstraf van drie maanden in afzonderlijke opsluiting, geldboete en betaling van de proceskosten. Zitting, 03-02-1869 (PH, inv.nr. 99, rolnr. 3649). 

8. Gennip, Hendrik Willem van, 39 jaar, geboren en wonende te Heeze, houtzager. Beschuldiging: belediging van een ambtenaar in functie. De beschuldigde had ’s avonds laat in een herberg te Helmond, kennelijk na sluitingstijd, in aanwezigheid van twee leden van de marechaussee en de plaatselijke veldwachter, toen een lid van de marechaussee de namen van de aanwezigen in de herberg in zijn zakboekje wilde noteren, herhaaldelijk op een brutale toon gezegd: ‘Zij doen mij niets. Ik heb schijt aan de policie!’ Vonnis: vrijspraak, want de woorden waren geen misdaad, wanbedrijf of overtreding. Vonnis na beroep: gevangenisstraf van drie dagen in afzonderlijke opsluiting en betaling van de proceskosten, ook van vóór het beroep. Zitting, 19-06-1867 (PH, inv.nr. 97, rolnr. 3546). 

9. Gennip, Henricus Wilhelmus van, 36 jaar, geboren en wonende te Heeze, houtzager. Beschuldiging: diefstal van een stuk spek uit de gelagkamer van een herberg te Heeze ’s avonds tijdens zijn bezoek aan die herberg. Vonnis: gevangenisstraf van 45 dagen in afzonderlijke opsluiting en betaling van de proceskosten (de opsluiting van 45 dagen werd ingevolge een brief van de minister van Justitie d.d. 13-11-1873 veranderd in een opsluiting van vijf dagen). Zitting, 17-09-1873 (PH, inv.nr. 103, rolnr. 3955). 

10. Klein, Frederik Willem, 40 jaar, geboren te Alkmaar en wonende te Heeze, arbeider, thans  

in hechtenis. Beschuldiging: aanranding van twee vrouwen. Maria van den Broek, 27 jaar oud tijdens het proces, was op een avond midden in de winter van 1857 op 1858 omstreeks 17.00 uur, met de beschuldigde onderweg van hun werk op het kasteel van Heeze naar huis, onverhoeds door hem overweldigd. Maria verklaarde dat de beschuldigde haar op de grond had gegooid en ‘toen zij schreeuwde, haar den mond met haren eigen handschoen heeft gestopt; dat de beschuldigde zijne broek losmaakte en hare rokken poogde op te ligten, doch dat zij zich heftig te weer stelde, hem de haren uit het hoofd trok en een slag in het aangezigt gaf die hem het bloed uit de neus deed springen, waarvan zij later de vlekken op hare muts en doek gezien heeft; dat op dien slag de beschuldigde haar heeft losgelaten en zij met achterlating van een klomp en handschoen op huis is aangeloopen, terwijl de beschuldigde haar nariep te zwijgen en haar een kwartje aanbood’. Antonetta Hurkmans, 39 jaar oud tijdens het proces, getuigde dat de beschuldigde op 7 september 1860 omstreeks 20.00 uur op de openbare weg te Heeze ‘bij haar is gekomen, haar onverwachts om den hals gepakt en getracht heeft haar te zoenen, waartegen zij zich verzet heeft; dat hij haar
 65

toen opgenomen heeft, over eene sloot achter eene heg gedragen, op zijne knie gezet, zijne hand onder hare rokken gestoken, hare schaamdeelen betast en op het aankomen van menschen losgelaten heeft en weggeloopen is’. Vonnis: tuchthuisstraf van vijf jaar en betaling van de proceskosten. Zitting, 18-08-1862 (PH, inv.nr. 92, rolnr. 3137).

11. Kuijten, Daniël, 53 jaar, geboren te Leende en wonende te Heeze, arbeider. Beschuldiging: diefstal ’s nachts door meer dan één persoon. Gedaagde was ’s nachts in de tuin van de weduwe Bakermans te Heeze ‘betrapt op het plukken en zich alzoo arglistig toeëigenen van ongeveer een vat appelen, in eenen daartoe medegebragte zak verzameld’. Vonnis: gevangenisstraf van tien dagen en betaling van de proceskosten. Zitting, 30-01-1854 (PH, inv.nr. 83, rolnr. 1981). 

12. Lindt, Peter Johannes van, 30 jaar, geboren te Overpelt en wonende te Heeze, wever. Beschuldiging: diefstal van ongeveer dertien vaten aardappelen uit de schuur van Adam Schoonenberg te Heeze ’s nachts door inklimming in een bewoond huis door meer dan één persoon (zie ook Heeze: L. Tijssen, nummer 14,  E. Valkenberg, nummer 15, en P. van der Velden, nummer 16). Vonnis: drie maanden gevangenisstraf  (verzachtende omstandigheden wegens de geringe waarde van het gestolene en de ‘gulle’ bekentenis der beschuldigden) en betaling van de proceskosten. Zitting, 17-06-1847 (PH, inv.nr. 76, rolnr. 1189).

13. Scheepers, Willem, 23 jaar, geboren te Achel en wonende te Heeze, bouwman. Beschuldiging: het toebrengen van slagen aan Jan Donkers. Vonnis: vrijspraak (zie ook Heeze: J. van Asten, nummer 1). Zitting, 1307-1852 (PH, inv.nr. 81, rolnr. 1822).

14. Tijssen, Leonardus, 54 jaar, geboren te Beek en Donk en wonende te Heeze, arbeider. Beschuldiging, vonnis, datum van de zitting en opgave van de bron: idem als bij Peter Johannes van Lindt (zie Heeze, nummer 12).

15. Valkenberg, Egidius, 50 jaar, geboren en wonende te Heeze, wever. Beschuldiging, vonnis, datum van de zitting en opgave van de
bron: idem als bij Peter Johannes van Lindt (zie Heeze, nummer 12).