Archeologisch onderzoek Sterksel (1)

Heemkronijk jaar:2007, jaargang:46, nummer:2/3, pag:34 -37

ARCHEOLOGISCH ONDERZOEK STERKSEL (1) 

door: Jan Broertjes

Inleiding

Over het gebied in en rond Sterksel is archeologisch weinig bekend. We kennen slechts een vuurstenen spitskling uit het Midden-Neolithicum en waarschijnlijk zijn er ook sporen van een grafheuvel bij het Turfven gevonden. Ook is er een groot formaat bakstenen gevonden in een rest van een fundering die vermoedelijk afkomstig is van het kasteel of de kapel die daar heeft gestaan. Recent is er mogelijk een huisplattegrond ontdekt uit de 13de eeuw. De eerste vermelding van Sterksel dateert uit 1172 (1197), toen Herbert (Hubertus), heer van Heeze, via Otto, de aartsdiaken van Luik, het domein Sterksel aan de abdij van Averbode verkocht. Het domein Sterksel bestond uit drie hoeven, die werden bewoond door drie laten1 van de heer van Heeze. De drie hoeven waren Ter Braken, Ten Steen en In de Kan.  In 1653 bestond het dorp uit vijf pachtboerderijen, een kapel, een gezamenlijke 
                                                

1 Horige, halfvrije die onroerend goed in gebruik heeft. 
paardenstal, een poortgebouw en een kloosterhoeve.  Vier van de vijf pachtboerderijen lagen gegroepeerd aan de huidige Averbodeweg, te weten Ten Steen (De Steen), Ten Bril (De Bril), In de Kan (De Kan) en Ten Poel (De Poel). De hoeve Ter Braken lag apart, iets ten noordoosten van de dorpskern.  

Vooronderzoek

RAAP Archeologisch Adviesbureau heeft een vooronderzoek gedaan om van deze hiervoor genoemde historie archeologisch iets terug te vinden is. Er werden 13 grondboringen verricht op drie noord-zuid liggende raaien. In zeven boringen werden resten van een humuspodzol2  gevonden. Van een esdek of enkeerdgrond3 kon niet worden gesproken. In
                                                

2 Een bodem in de bovenlaag rijk aan humus als gevolg van vegetatie. 3 Dikke enkeerdgrond (=laag met donkere, min of meer rulle grond, met organische en anorganische bestanddelen) ontwikkeld op zandgrond onder invloed van de mens; worden ook wel essen genoemd.
 35

een boring werd een aardewerkscherf uit de Late Middeleeuwen aangetroffen. Het terrein helt van zuid naar noord. Dit is deels een natuurlijke helling en ook is het hogere, zuidelijk deel door bewoning wat opgehoogd.  

Inventariserend veldonderzoek

In de aangelegde proefsleuven werden op het perceel Averbodeweg twee bewoningssporen aangetroffen van boerderijen en/of schuren uit de Late Middeleeuwen en de Nieuwe Tijd. In het deel grenzend aan de Averbodeweg werden 72 sporen aangetroffen van een greppelsysteem, van een depressie4 en veel paalkuilen. Daarin werden ook scherven gevonden van aardewerk die dateren uit het eind van de 15de eeuw en de 16de eeuw. De andere sporen dateren van een recente bewoning. Ook werd een puinlaag gevonden die afkomstig moet zijn van oudere gebouwen.   

Proefsleuven

In proefsleuf 1 werden enkele kuilen aangetroffen uit de Late Middeleeuwen. Hierin werd al of niet geglazuurd aardewerk met engobelaag5 uit de 14de-16de eeuw en enkele grote blauwgrijze scherven uit de 15de-16de
                                                

4 Laagte in het terrein. 5 Deklaag op aardewerk die werd verkregen door een dun kleipapje te maken en dat eventueel te mengen met metaaloxiden.

eeuw gevonden. De meeste sporen dateren echter uit de Nieuwe Tijd. Ook werd er een afslag van vuursteen gevonden. In proefsleuf 2 werden sporen zichtbaar die parallel liggen aan de Averbodeweg. Dit zijn mogelijk karrensporen uit de 19de eeuw die onderdeel uitmaakten van de toen wel 18 meter brede weg, hoewel deze sporen in het westen abrupt ophouden. Er werden scherven van geglazuurd  aardewerk uit de 16de -17de eeuw aangetroffen en een scherf van steengoed uit de 15de-16de eeuw. Tevens kwam  een dakpanfragment uit de Nieuwe Tijd6 te voorschijn. Er werd ook een aantal metaalvondsten gedaan, te weten centen uit 1600, 1829 en 1835. Verder kwamen te voorschijn musketkogels, ringetjes, twee knoopjes, een stuk riembeslag, een loden laars en een voet van een poppetje (tinnen soldaatje). Deze dateren uit de 16de-19de eeuw.   

Proefsleuf 3 leverde een grote grondverstoring die mogelijk afkomstig is van een poel. Er kwamen scherven van geglazuurd aardewerk uit de 17de-18de eeuw te voorschijn en blauwgrijs aardewerk uit de 15de-begin 16de eeuw. Enkele  metaalvondsten bestaan uit een                        
                                                

6 Periode van 1500 tot heden.
36 

 cent uit de 19de eeuw en een loden verzwaring van een kloot7.