Uit de archiefkist; nr.1

Heemkronijk jaar:1981, jaargang:20, nummer:1, blz.19 - 23

UIT DE ARCHIEFKIST

door :C.S. Smit

De vorige keer zagen we dat de speurtocht naar de identiteit van Willemijntje Verhoeven, alias van Deursen, nogal wat moeilijkheden opleverde. Een schepenakte uit 1776 (1) maakt het er niet duidelijker op. In deze akte authoriseren Johannes Pluym en Willemijn van Deursen, weduwe Hendrikus Pluym, wonende te Heeze, Johannes Nijssen, gerechtsbode te Someren, (2) hun erfhaeffelijke goederen in Gulikerland te gelde te maken.

In het trouwboek van Gestel (3) vonden we dat de moeder van Willemijntje van Deursen op 12-6-1734 in het huwelijk trad met Caspar Pagtman. Zij wordt genoemd: de weduwe van Gijsbert van Das. Gijsbert huwde op zijn beurt te Heeze in 1703 met de Heezer jonge dochter Willemijn Box.(4)

Een ogenblik hebben we gedacht dat Ds. Callenfels, die dit huwelijk inschreef, zich vergist had en Box geschreven had i.p.v. Verhoeven. Kennelijk was Callenfels onder de indruk van de naam Box. (Het is een familie, die veel voor protestants Heeze betekend heeft.) Het kwam inderdaad meer voor dat, naar we later zullen zien, Callenfels ten onrechte de naam Box gebruikte. Willemijn Verhoeven was echter in 1703 pas 15 jaar oud, zodat we nauwelijks kunnen aannemen dat Willemijn, die in 1688 geboren werd Gijsberts bruid was in 1703. Wie de genoemde Willemijn Box dan wel is geweest is trouwens een vraagteken! (5)

Maar nu verder met de hoofdpersoon uit deze geschiedenis: Anthonis Daems.

Anthonis komen we in Heeze voor het eerst tegen in 1699. Op 24 mei van dat jaar treedt hij in het huwelijk met Catharina Wijnants. Woordelijk staat er in het trouwboek: (4)

In 1703 wordt Anthonis, die in Heeze woont, aangezocht om kerkeraadslid te worden. Hij stemt hiermee in en op 1 januari 1704 wordt "nae kerckenardre en drie sondaghsche proclamatien tot Ouderlingh bevestigt Teunis Daems Box en tot Diaken Aerdt Joppe”. (6) Ds. Callenfels blijft hem hardnekkig Teunis noemen, hoewel Daems zelf Anthonis en ook Tonis schrijft. Na 1707 wordt het handschrift van Anthonis steeds onvaster. Onder de notulen van de kerkeraads-vergadering van juli 1718 is het nauwelijks nog leesbaar. Onder het verslag van de belangrijke consistorie gehouden op 19 september 1719, het is de vergadering waarin Johannes Sterk als adjunct naast Ds. Callenfels wordt beroepen, lezen we:

Op 14 januari 1720 wordt de opvolger van Anthonis in de kerkeraad, "de Hoogh Wel Gebore Heer Albert Carel Snouckaert Heer van Heez en Leendt etc." tot ouderling bevestigd. (6)

In de tijd dat Anthonis Daems naar Heeze komt woont hier al geruime tijd zijn broer Willem. Op de eerste bladzijden van het oude kerkboek van Heeze vinden we dat hij samen met Drost Johan de Jongh, Nicolaes Box, Willem Alberts en natuurlijk Ds. Callenfels de kerkeraad vormt van de Gereformeerde Gemeente van Heeze. Dat is in het jaar 1687. In april 1702 is Willem hieruit verdwenen. Enkele jaren later wordt hij school-meester te Liessel. Hij blijft dit tot 1719. (7)

In het jaar 1724 overlijdt hij te Nieuwkuyk. Daar Willem verder geen familie heeft wordt zijn broer in Heeze de universele erfgenaam. (8)

Uit de beschrijving van de geschiedenis van Deurne van Ouwerling weten we dat Willem Anthonisse Daems er warmpjes bij zat. Verdere informatie omtrent de gebroeders Daems valt er uit de archiefkist niet op te diepen, alleen nog dat zij vermeld staan in de oudste lidmaten- lijst. Hierin vinden we onder elkaar:

        "Willem Daems an Teunis Box (en) zijn huijsvrouw Grietje."

Het waren echter een paar mooie vondsten van de heer A.F.N. van Asten in de Heezer en Deurnense Schepenprotocollen die veel interessante zaken boven tafel brachten en de direkte aanleiding waren tot het schrijven van dit verhaal. Zo weten we uit een akte van 25 april 1726 (RA Heeze R158) wie de vrouw van Anthonis Daems is geweest.

Op die dag verschijnt Daems samen met zijn schoonzus Elsken Wijnants uit Leende voor de schepenen van Heeze om als momboiren van de onmondige kinderen van Elskens schoonzoon: Wijnant Jan Wijnants, enig vast goed te verkopen. Wanneer we de inhoud van deze akte projecteren op de Genealogie Wijnants van Mr.Dr. W. de Vries, (9) dan blijkt dat Margaretha Wijnants een dochter is van de beroemde Geuzen Els. (10)

Eén van de twee onmondige kinderen, Jan Wijnants, zien we in 1770 weer in Heeze verschijnen. Hij laat een akte voor schepenen opmaken i.v.m. z'n halfbroer Hendrik, die in Batavia is overleden. (11)      

Het echtpaar Daems-Wijnants had geen kinderen, vandaar waarschijnlijk dat Anthonis tot 4 keer toe een testament laat opmaken. (12)

De laatste keer dat dit plaatsvindt is op 26 november 1740, een maand voor zijn overlijden. Hij was toen al een jaar of drie weduwnaar en woonde op Strabrecht, bij Hendrik Goort Peeter Joosten, die gehuwd was met Elisabeth Gielens. Hij werd daar tijdens zijn ziekte voor het overlijden verzorgd door de weduwe Christina van Das. Christina die voor haar huwelijk met Jan Jansen Verhoeven (13) dienstmeisje bij Ds. Callenfels was, (6) wordt in het testament van Anthonis, o.a. ”de torff en Brand” toebedeeld.

Op 30 december 1740, een dag na het overlijden van Anthonis, maken de neven Hendrik Box, schoolmeester te Leende en Jan Box, school-meester te Heeze, staat en inventaris op als excecuteurs testamentair. We lezen o.a.