kerkhof
Heemkronijk jaar:1962, jaargang:1, nummer:4, blz.21 -22
Het KERKHOF te HEEZE
door: C.J.A. van Helvoort
Waar het eerste kerkje van Heeze gestaan heeft en wanneer het is gebouwd is niet bekend. In 1285 moet het zeker wel aanwezig zijn geweest, want in dit jaar word het patronaat der kerk door de heer van Heeze en Leende, Willem van Horn, opgedragen aan het convent van Keizerbosch in het graafschap Horn. Als overal elders zal het eerste kerkje van Heeze ook wel van hout zijn geweest. Vermoedelijk heeft het ook wel gestaan op de plaats waar in de 15e of 16e eeuw de grote kerk in Kempisch gothiek werd gezet. De tegenwoordige buurtschap "het Kerkhof" geeft nog duidelijk het grondplan weer van de oude vesting. Thans is hier nog de begraafplaats der hervormden met het graf van de familie Van Tuyll van Serooskerken en een paar oude huisjes geven in hun ijzeren muurankers de jaartallen 1795 en 1765.
Op 1 juli 1648 werden de katholieken hier uit hun kerk verdreven en altaar en beelden werden er uit weggebroken. Op 15 juli 1648 predikt in Heeze voor de eerste maal dominee Abraham Rodenborgh. Doordat het aantal protesten bijzonder klein was en bleef kon men voor hun dienst beter de kapel van het kasteel dan de grote katholieke kerk in gebruik nemen.
Deze kerk bleef daardoor doelloos staan en geraakte al spoedig in verval. In 1760 verzochten drossaert en regenten van Heeze aan de Staten Generaal de grote kerk te mogen herstellen. Dit was wel niet de bedoeling, maar zij wensten de kerk af te breken en tegen de oude toren een nieuwe kerk te bouwen. De kosten zouden dan over alle inwoners van Heeze moeten worden omgeslagen. Een aardig plan; de Kerk aan de katholieken ontnemen, ze afbreken en dezelfde katholieken verplichten de kosten te dragen van een nieuwe kerk uitsluitend voor de protestanten bestemd.
In 1681 mochten de katholieken een primitief schuurkerkje oprichten en dit word gezet op de plaats waar nu nog de katholieke kerk staat. De dorpskern verplaatste zich daarheen. Een eeuw later mocht een beter kerkje worden gebouwd maar het mocht niets anders dan uiterlijk een schuur zijn. Toen na de Franse revolutie de kerken aan de katholieken werden teruggegeven, was de oude katholieke Kerk zo vervallen dat men beter de schuurkerk kon blijven gebruiken, wat men dan ook tot 1833 deed. 28 Oktober 1828 begon de afbraak van de oude kerk en de afbraak diende voor de nieuwbouw. De toren bleef staan, maar geraakte nog meer in verval. 1 November 1837 waaide er een zijtorentje af en in l852 moest men hem geheel slopen om instorten te voorkom.