Koninklijke Bandfabrieken B.V.

Afdelingschefs

Voor de Tweede Wereldoorlog waren gedurende lange jaren enige afdelingschefs afkomstig uit Duitsland, met name uit Wuppertal. Het waren onder meer de heren Piepenbring als weverijchef, Widmer als chef van de vlechterij en Missie voor de ververij. Hun grote vakkennis was hun reputatie. Piepenbring was de eerste die de patronen tekende, de jacquardkaarten sloeg en de leiding had over de weverij. Ook werd hij ingeschakeld bij de aankoop van nieuwe getouwen. Hij had immers goede contacten in Wuppertal, waar die getouwen voor de oorlog werden gefabriceerd. Veelvuldig werden weer nieuwere technieken voor het maken van artikelen toegepast. Voor het vervaardigen van onder meer festons en jacquardmotieven waren bijzondere vaardigheden vereist, zoals het werken met staaldraden. Meerdere artikelen zoals festons en galons, zijn soms veertig jaren en meer verkocht en kwamen dus weer in productie als de mode erom vroeg. Antoon Rovers werd als leerling-wever geplaatst onder toezicht van Piepenbring, die hem het vak leerde en die hij later zou opvolgen. Gezag, soms hard roepen en ook wel eens een flinke vloek, kenmerkte die ‘vooroorlogse’ afdelingschefs, wier dienstverband in Heeze met het verstrijken van de oorlog een einde nam. 

Aan het werk

Tot ongeveer 1965 was het gebruikelijk dat ook op zaterdagmorgen nog normaal tot 13.00 uur werd gewerkt op kantoor en in de fabriek; een werkweek van ca. 48 uur was normaal. De loonbetaling vond op vrijdagavond plaats in een loonzakje. Men werkte op stukloon. In het bedrijf was eigenlijk heel weinig ziekteverzuim en dat gaf het bedrijf een goede naam en ook voorsprong op anderen. Ploegenwerk, in tijden van hoogconjunctuur in drie ploegen, was nodig om aan de vraag te voldoen. Dat hield in dat gedurende volle 24 uren delen van het bedrijf verlicht, verwarmd en ook bewaakt moesten worden en dus maakte de nachtwaker zijn vaste

Een blik in een van de productiehallen. 

ronden met een klok. De technische dienst was dan ook van goede kwaliteit. Aan het periodieke onderhoud werd veel zorg besteed en de eigen werkplaats herbergde een aantal goede technici. Gaandeweg werden in eigen beheer ook kleinere machines ontworpen en vervaardigd, met name ten dienste van de opmaakafdeling. 

De Ondernemingsraad

Omstreeks 1948 is in het bedrijf door de toenmalige directie een ‘Kern’ opgericht, een overlegorgaan met het personeel. In latere jaren is dit orgaan geïnstitutionaliseerd als een volwaardige, aan de wettelijke voorschriften voldoende, officieel ingestelde ‘Ondernemingsraad’. Minimaal zes keer per jaar werden vergaderingen gehouden met verslaglegging over de gang van zaken, overlegzaken en notulen. Deze vergaderingen kwamen de onderlinge verstandhouding ten goede. In de loop der jaren zijn er vanzelfsprekend ook perioden voorgekomen waarin het nodig bleek, vanwege een teruglopende conjunctuur, reorganisaties door te voeren. Een enkele maal betrof dat dan helaas ook wel ontslagen onder het personeel. De bestaande O.R. vormde voor directie en medewerkers een platform waardoor kon worden bereikt, dat voor elkaars standpunten meer begrip kon worden opgebracht. Van groot belang was zeker ook het feit, dat ongeveer 85% van de medewerkers afkomstig was uit Heeze en naaste omgeving. Het bedrijf mocht zich verheugen in een goede faam waardoor men er graag ging werken. Vele jaren lang zijn anderzijds vanuit aangrenzende dorpen zoals
Someren, Geldrop, Weert, Leende, Budel en Sterksel mensen in Heeze komen werken. Er bestond in die tijden een gezamenlijke vervoersdienst met bussen, die het personeel als het ware thuis kwam ophalen. Dit geschiedde in goede samenwerking met de plaatselijke collega Van Engelen en Evers en de touringcaronderneming van de Firma Sprengers uit Heeze. In dit verband moet zeker ook de relatief goede verstandhouding worden vermeld, die bestond met de in de regio opererende vakbonden en hun afgevaardigden. Het overleg was beperkt en meestal kon worden volstaan met de onderhandelingen die de textielwerkgeversorganisaties over de C.A.O.’s voerden en waaraan de bedrijven zich conformeerden. Namens de werkgevers trad in vroeger jaren vooral mr. B.J.M. van Spaendonck op en in later jaren A.M. Eijkens. In tegenstelling hiermee toonde de overheid zich vaak ongevoelig voor door het bedrijf aangedragen argumenten. Zo stelde de Arbeidsinspectie zich star op waar het een aanvraag voor werktijdverkorting betrof, op momenten dat de conjunctuur dat noodzakelijk maakte. Ambtelijke molens maalden dan meestal zo traag, dat veel weken, soms maanden verloren gingen, voordat een bedrijf toestemming kreeg om de werktijden aan te passen. Intussen waren het de bedrijven die opdraaiden voor loonkosten zonder dat daar prestaties tegenover stonden. De onderbezetting maakte het immers aannemelijk, dat mensen beter thuis konden zitten dan op het bedrijf te zijn, waar onvoldoende werk werd geboden. De toestemming kwam dan vaak af als de conjunctuur weer begon aan te trekken. Op die manier werd de gang van zaken oneigenlijk beïnvloed door lagere overheden die hun functie niet adequaat vervulden, iets waarvan het bedrijfsleven de dupe werd. 

Textielonderwijs

Het textielonderwijs geschiedde van oudsher vooral in het eigen bedrijf. In Eindhoven gaf de Middelbare Textielschool met als directeur de heer Dijkmijer het onderwijs, maar dat was nauwelijks gericht op de bandindustrie. In Heeze hebben de twee bandfabrieken met vakkundige docenten uit eigen bedrijven langdurig dat onderwijs ter hand genomen, waarbij ook in de fabriek van Vullinghs een eigen ‘schooltje’ was gevestigd. Ook hiervan stonden ooit enige Duitsers aan de basis. Er
   
81
woonden nogal wat inwoners uit Wuppertal in Heeze. In latere jaren heeft ook de Stichting BETEX het textielonderwijs in de regio veel goede diensten bewezen. Gelukkig bestond er veel belangstelling voor dat onderwijs. Zo kwam het voor dat een van de medewerkers, P. Gubbels uit Budel (waar uitsluitend in de zinkfabrieken werk te vinden was), samen met anderen per fiets naar Heeze kwam om er de hele dag te werken. Na het werk ging men dan in de avonduren naar de avondschool en keerde daarna weer terug naar Budel. En dat dan vier dagen per week, warm eten was er dan meestal niet bij. 

Producten

Heel ver teruggaande in het fabricageproces is vermeldenswaard de productie rond 1925 van nikkelen metaaldraadband voor de N.V. Philips te Eindhoven. Dit diende voor plaatsing van radiobuizen in radio's, toen nog in opkomst. Dit band moest 18-20 mazen per vierkante centimeter hebben, een zeer stug werkje, waarbij hard aanslaan van de weefboom nodig was. Die mazen dienden vierkant te zijn, met 20 schot en 20 kettingdraden. Er kwam ook olie aan te pas en zware gewichten op de Blasberggetouwen, die in Wuppertal daarvoor waren aangeschaft. Het ‘opzetten’ kostte dagen en rieten en schaften hadden heel veel te verduren. Het was een moeilijk karwei, maar ook wel uniek! De radio was nog een luxeartikel, maar de Vullinghsafzet naar Philips ging goed, mede dank zij de goede contacten die de heer P. Hegener daar had met onder meer de heer A. Noordzij van Inkoop. Het artikel werd ook goed betaald. In een later stadium werden wolframgarens gebruikt die dunner en soepeler waren maar ook minder gemakkelijk te verwerken, ook wel omdat het garen minder goed te zien bleek. Aldus een relaas, ooit opgetekend uit de mond van wijlen Antoon Rovers. Zwaar band, webbing voor onder andere militaire koppelbanden, werd vervaardigd op speciale getouwen van zwaarder kaliber die afkomstig waren van de Zwitserse leverancier Jakob Muller in Frick. Eveneens werd daarop band voor legertenten gemaakt. Op alle militaire opdrachten moest bij het DKG (Dienst Kwartiermeester Generaal) worden ingeschreven. Niet eenvoudig, al bleek het mogelijk daarvoor binnen de Bond van
Nederlandsche Bandfabrikanten (BNB1) afspraken te maken. Dit laatste misschien niet geheel volgens de regels. Maar vaak kwamen opdrachten niet in Heeze, omdat voor een paar luttele centen prijsverschil in de offerte de grote opdrachten naar anderen gingen, naar het buitenland, met name België. Bij dit soort zaken kon men terecht vraagtekens zetten: in Heeze en elders waren immers de nodige investeringen gedaan om dat band voor Defensie te kunnen maken, maar op de inkoopbureaus van het leger zaten mensen die de offertes uitsluitend technisch en op de prijs beoordeelden, en zij beslisten dus mee over de werkgelegenheid in de bedrijven. Zij waren ontoegankelijk voor het
                                                          
1 Algemene Bandfabrikanten Combinatie, die opgericht was in 1899, werd opgeheven. De B.N.B. staat voor Bond van Nederlandsche Bandfabrikanten die in 1933 werd opgericht nadat de hierboven vermelde combinatie werd opgeheven. Hiervan maakten bij de oprichting de circa 33 in Nederland opererende bedrijven, fabrikanten van geweven en gevlochten band, elastiek, etiketten, zwaar band en soortgelijke artikelen deel uit. Onder toezicht van het bestuur functioneerde een secretariaat, waar ook de kartelafspraken tussen de leden werden gecoördineerd en gecontroleerd. De vereniging was onder meer aangesloten bij de nationale vereniging van Textielondernemingen Fenetextiel.  In de loop der jaren hebben vanuit de Koninklijke Bandfabrieken de heren P. Hegener, J. Hegener en de heer E. de Vlam als bestuurleden gefunctioneerd. De heer J.H. Peeters was onder meer lid van de technische calculatiecommissie. De heer H.N. Evers is  Lid van Verdienste van de B.N.B., de heer J.G.M. Hegener is Erelid.  In 1958 is op initiatief van de B.N.B. met het oog op het ontstaan van de Europese Gemeenschap in samenwerking met de zes landelijke verengingen van Bandfabrikanten opgericht de Europese Branche Vereniging AERTEL (Association Européenne Rubans Tresses Tissues Elastiques); in een later stadium zijn daarbij de zogenaamde EFTA-landen toegetreden. Ongeveer vierhonderdveertig toonaangevende bedrijven waren daarin van 1958 tot 2008 verenigd. AERTEL was onder meer lid van de Europese Brancheorganisatie COMITEXTIL, gevestigd en werkzaam in Brussel. Een belangrijke organisatie, in dagelijks contact met alle gremia van de Europese Gemeenschap op het hoogste niveau. Gedurende vier jaar was J. Hegener president. Uit traditie werd de scheidende president “President d’Honneur”. In 2004 werd AERTEL opgeheven.  Deze vereniging B.N.B. herdacht in 2008 het 75-jarig bestaan en bij die gelegenheid is een gedenkschrift verschenen, dat is geschreven door de oud-fabrikanten  H.N.C. Evers, H.G.M. Hegener en A. Smits. Het is in beperkte oplage gepubliceerd en een beschrijving van alle aangeslotenen familiebedrijven die lid waren tussen 1933 en 2008 is daarin opgenomen. De titel luidt: Van Handwerk naar Denkwerk en het is officieel gedeponeerd bij de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag. Het ISBN luidt 978-90-73192-00-3. De B.N.B. is in 2011 nog steeds actief. 
   
82
argument dat ook andere factoren moesten worden meegewogen zoals een onderbezetting in de bedrijven als de overheid een order gunde aan buitenlandse leveranciers in plaats van de Nederlandse. Dat kost de samenleving dan toch nog meer geld. Tijdens de oorlog is ook in het geheim gewerkt aan artikelen die direct na de bevrijding veel aftrek zouden vinden, zoals boekenleggers met ingeweven geallieerde vlaggen en oranjelint, waarvan miljoenen meters werden gemaakt. Na de oorlog was het natuurlijk nationaallint wat de klok sloeg. In dat verband mogen worden genoemd de artikelen vlaggenband en koord voor de vlaggenmasten. De meer en meer opkomende elektrotechnische industrie nam asbestband, katoenen isolatieband en glasband af. Ook was het bedrijf goed geëquipeerd voor het vervaardigen van decoratielinten voor ordetekens. Meer en meer werd ook het aandeel van garneerband versterkt, mode-industrie Van Kappel vormde meer en meer een afnemer van betekenis. 

Afnemers

Bekende Nederlandse bedrijven kochten bij Vullinghs, zoals de N.K.F. te Delft, EMI te Utrecht, EMF te Dordrecht, Philips te Zwolle, Bols en Klompé in Amsterdam, Lampe in Sneek, Henzo in Roermond, Hema en de Bijenkorf. In België waren Sarma en Innovation belangrijke klanten. Koninklijke Utermohlen in Utrecht en E.H.B.O. waren vaste afnemers voor oefenverband en verbandgaas. Heel bekend was ‘Seitje Boes’ op Marken, waar te zamen met Volendamse klanten veel klederdrachtenband werd afgenomen. Niet te vergeten is ook de Nederlandse Artillerie-Inrichting, ook wel de Kruitfabriek (Sopers) in Den Bosch die een artikel afnam waaraan speciale eisen werden gesteld. In het bijzonder mogen in dit verband worden genoemd de goede connecties met de families Vroom en Vehmeijer van Vroom en Dreesmann in den lande. Persoonlijke banden zorgden ook voor goede zakelijke relaties en dat heeft decennia geduurd. Natuurlijk speelden ook hier de prijzen een grote rol, maar dank zij goede kwaliteit en levertijden kwamen jaarlijks ‘afsluitingen’ tot stand die voor het bedrijf in Heeze een vaste bezetting betekenden en voor alle V&D-filialen in den lande tijdige kwaliteitsleveranties. Zo was en bleef de Koninklijke Bandfabrieken decennia lang de huisleverancier van V&D met haar tientallen
vestigingen. V&D dat altijd met enige trots verklaarde de eerste en ook grootste in ‘kleinvak’ te zijn geweest, waaraan het warenhuis zijn faam ontleende. Het is voor het nageslacht ook van belang te weten, dat het bedrijf in Heeze zo ‘allround’ was, dat het interessant is namen te noemen van andere afnemers, waarmee steeds zaken werd gedaan. In de elektrotechnische branche waren dat Nolte, Holec, PTT (‘droge sok’) en in de sigarenindustrie waren dat Willem II, Agio en Wintermans plus de Deli-Maatschappij. In andere branches: Inalfa, MSD, Contrimij, Ministerie van Defensie (Marine, Luchtmacht en Landmacht), BARA en De Haes in Eindhoven, en NEDCAR en DAF/Volvo. Daarnaast: Samsonite, Tweka, Laura Ashley, Vilenzo, Tricotop, Zevenslaper, Brepols, Claes, Elga, Bates Cepro, Brabantia, Pisa, Norma, en Edah, De Gruyter en Simon de Wit. Elke afnemer was een wereld op zich met eigen wensen en eisen, en daarop speelde K.B. in. 

Klantgerichte producent

Het bedrijf heeft zich altijd geheel ingesteld op de wensen die afnemers kenbaar maakten. Door de veelzijdigheid van het machinepark in de afdelingen weverij, vlechterij, ververij, blekerij en nabewerking was men in staat aan de meest uiteenlopende wensen en uitvoeringen te voldoen. Niet alleen in staat maar ook gedreven dat te doen. Natuurlijk was dat alleen mogelijk dank zij een groep van toegewijde medewerkers, die de opleiding en ervaring hadden om aan de eisen die de afnemers stelden, geheel te voldoen. De veelvoud van categorieën van klanten gaf een grote spreiding van activiteiten, zowel in de buitendienst van de verkoop als in de bezetting van alle afdelingen die met de uitvoering van de aangenomen opdrachten belast waren. Mede daardoor was het bedrijf ook wel minder kwetsbaar. Deze opzet gaf dan ook een zeer goede klantenbinding, zodat met heel veel afnemers langjarige contacten en dus goede banden (in de ware zin van het woord) ontstonden en konden worden gecontinueerd. De knowhow en toewijding die de klant bij de K.B. aantrof, ondervond waardering en leidde zodoende ook tot trouw aan de leverancier, die K.B. was. Sedert vele jaren was ruim dertig procent van de omzet op export gericht. In diverse landen waren eigen agenten actief. Als die landen kunnen in hoofdzaak worden genoemd: België, Frankrijk, Duitsland, Engeland, Oostenrijk, Zwitserland,
   
83
Denemarken, Noorwegen, Zweden, de Verenigde Staten, Zuid-Afrika en Turkije. Enerzijds richtte men zich op afzet via agenten direct aan de grootafnemers, anderzijds op afzet naar grossiers die dan aan hun eigen afnemers verder leverden. Een verwijzing naar de algemene artikelenlijst van de B.N.B. is niet voldoende. Er waren ook veelvuldig nieuwe toepassingen, die door klanten werden aangevraagd. Ook liepen heel veel artikelen jarenlang door in de productie, kennelijk successtories bij de klant. Het is natuurlijk bijzonder en is in het jubileumjaar 1965 ook mede aanleiding geweest voor de toekenning van het predikaat ‘Koninklijk’ aan het bedrijf, dat topbedrijven als onder meer hieronder genoemd, afnemers waren en bleven van de K.B. Decennia lang deed men bijvoorbeeld zaken met onder meer Philips en Bols. Bij Philips, naast de deur in Eindhoven, werd vooral door goede persoonlijke contacten in de top van de twee bedrijven, al in een vroeg stadium metaaldraad- gaasband gevraagd. Het band kon door het bedrijf in Heeze op speciale weefgetouwen worden geweven en was bestemd voor de plaatsing van radiobuizen in de eerste radio's. In een later stadium ging de vraag uit naar glasweefselband, vervaardigd van glasvezelgarens die afkomstig waren van Owens Corning in de Verenigde Staten. Een van de toepassingen daarvan was verwerking in zogenaamde ‘droge elco's’, waarin Philips een leidende positie bezat. Deze werden als condensatoren toegepast in een veelvoud van producten en waren niet alleen bestemd voor toepassingen in de automobielindustrie (airbags en het aanspanmechanisme van de veiligheidsgordel bij onder meer Mercedes) maar ook in de Arianekunstmanen. Dank zij het feit dat de K.B. in het bezit was van zgn. ‘conventionele getouwen’, was het mogelijk de superdunne glasgarens zo te weven, dat draadbreuk was uitgesloten. Eigenlijk was de K.B. de enige leverancier die dit procédé beheerste. Van concurrentie was eigenlijk geen sprake. K.B. leverde dit product aan de Philipsbedrijven in Nederland en Oostenrijk. Een ander voorbeeld van een langdurige klantenbinding was de Erven Lucas Bols in Amsterdam. Gedurende vele, vele jaren was op elke kruik Oude Genever van Bols het rode etiketje dat was vastgezet aan de kurk met de naam Bols, kenmerkend en beeldvormend. Dit vuurrode etiketje, een centimeter breed en ca. 10 cm lang,
werd door Bols decennia lang verwerkt, zodat in de weverij permanent een weefgetouw bezet was met dit product. Kennelijk werd er voldoende jenever gedronken om die productie gaande te houden. Jaar op jaar werd in de fraaie ontvangstkamer van Bols aan de Overtoom een jaarcontract afgesloten. Vergelijkbaar was de productie van zogenaamd ‘enveloppenlint’ voor de Firma Klompé in Amsterdam. Ook hier was weer sprake van uitstekende contacten met de inkoopdirecteur, de heer Bakker. Klompé vervaardigde allerlei producten op gebied van papier en verpakkingen. Een bijzondere specialiteit was wel de grote variëteit in dozen postpapier in allerlei afmetingen en kleuren. Het postpapier werd verpakt in fraaie geschenkdozen, waarbij enveloppen en schrijfpapier werden voorzien van een fraai lint dat geheel moest overeenkomen met de kleur van het postpapier. Een grote schakering aan kleuren was dan ook het sterke punt van dit product. Aan de ververij en afdeling nabehandeling (onder meer het ‘vetvrij’ maken) van K.B. werden dan ook juist hier hoge eisen gesteld, die dank zij het vakmanschap van de medewerkers konden worden gerealiseerd. Het was een blijvend nauwe samenwerking tussen de twee bedrijven. Vanaf het jaar 1929 was de Firma Mode-Industrie W. van Kappel te Amsterdam een toonaangevende grossier die alles in Heeze liet fabriceren. De heer Willem van Kappel was de stichter en eigenaar van deze onderneming, die zelf bandsoorten ontwierp en voor eigen rekening liet maken; zijn sterk merk was WEKA. Heel veel nieuwe dessins kwamen tot stand en werden in band en lint geweven. Dank zij de uitgebreide mogelijkheden van een groot machinepark van jacquardgetouwen, kon de K.B. juist de firma Van Kappel uitstekend bedienen. Er werd de afspraak gemaakt dat Van Kappel alleen in Heeze zou kopen en dat K.B. die jacquardproducten uitsluitend voor de firma Van Kappel zou maken. Deze combinatie heeft in deze vorm zonder onderbreking gedurende meerdere decennia gewerkt, totdat vader en zoon Jeroen van Kappel kwamen te overlijden. De K.B. heeft toen het bedrijf overgenomen en het enige jaren in Amsterdam voortgezet op de oude en een nieuwe locatie, met eigen bedrijfsleiders. Daarna is het in 1985 naar Heeze overgeplaatst waarna het in Geldrop verder in het bedrijf werd geïntegreerd. In de confectie-industrie was Vullinghs kind aan huis. Namen als C&A, Berghaus, Peek en Cloppenburg waren vaste afnemers. Veel artikelen als
   
84
ophangband, lussenband, maatpasband (een patent van Van Kappel B.V.) en broekstootband vormden een vaste basis. De schoenindustrie kende vooraanstaande afnemers, waar onder andere werd geleverd aan BATA te Best. BATA was eertijds een van de grootste schoen- en pantoffelfabrieken van WestEuropa. Praktisch alle benodigde veters voor de herenschoenen en heel veel kilometers pantoffelboordband werden vanuit Heeze in Best afgeleverd. Veel andere schoenfabrieken waren gevestigd in de Langstraat. De eigen agent daarvoor was de firma Wildeman in Waalwijk.
Een grootafnemer van elastiek voor hoeslakens was in Turkije gevestigd in Edirne, waar per week grote hoeveelheden werden verwerkt: 300.000 meter elastiek per week was haalbaar. De vermogende eigenaren zorgden echter vaak voor problemen door te doen alsof zij krap bij kas zaten, zodat menigmaal niet alleen de Nederlandse Kredietverzekeringsmaatschappij erbij moest worden betrokken, maar ook het Nederlandse Consulaat in Istanboel. 

Wordt vervolgd.