heeze hezia
Heemkronijk jaar:1963, jaargang:2, nummer:1, blz.2 -3
HEZIA = HEEZE
door: Anton van Oirschot
In "Brabants Heem" (XIV-5-138) heeft de Heer Ferdinand Smulders in een korte notitie voor een "historische ontploffing" gezorgd, door te veronderstellen, dat het Hezia uit het jaar 784 niet Heeze (bij Leende) maar de Hees, het gehucht bij Eersel is
Het is reeds enkele jaren geleden, dat prof. mr. dr. F.L. Ganshof in een exposé over "het grondbezit en de gronduitbating tijdens de vroege middeleeuwen" vooral in Toxandrië, min of meer voor Heeze als Hezia "pleit", wanneer hij deze heerlijkheid als een van de tien domeinen van de abdij van Echternach noemt. Van pleiten is zelfs geen sprake. Prof. Ganshof neemt het als vanzelfsprekend aan, en noemt als "bewijs" de ligging van Heeze, ten westen van de Grote Aa.(vgl.Br. Heem,VI-l-ll). Intussen is hij zeker niet de enige gebleven. Zoals bekend werden goederen van een zekere Hodibaldus "in villa que vocatur Hezia" in 784 aan de abdij Echternach geschonken. Het ging hier om zijn persoonlijk bezit en alles wat zijn vader eens te Heeze had toebehoord.
De Heer Smulders tracht thans Hodibaldus als "heer van Heeze" te "onttronen". Hij betoogt, dat er nooit enig verband tussen Echternach en Heeze heeft bestaan. Wel met Hees, tussen Eersel en Steensel. Terecht brengt hij dan hierbij zelf al naar voren, dat het gehucht Hees, dat hij hier op het oog heeft, geen villa, geen dorp is geweest, maar een herdgang.
Hij vindt dat echter geen bezwaar omdat in de vroege middeleeuwen sommige herdgangen ook wel "villa' werden genoemd. In ieder geval zou het goed ter Heeze en Eersel een cijnsgoed van Echternach zijn geweest.
Een "villa" was de Hees dus in geen geval. Het lijkt ons meer voor de hand liggend, dat wanneer met Hezia uit 784 de Hees bij Eersel zou zijn bedoeld, hier - zoals ook prof. Ganshof aangeeft - gesproken zou zijn van porcio, deel van een villa. Maar het lijkt ons des te waarschijnlijker, dat met Hezia de Hees zou zijn bedoeld, omdat zowel Diessen, tot welke cijnskring de Heer behoorde, als Eersel, tot welk gebied het gehucht behoort, beide náást Hezia als domeinen van Echternach worden genoemd.
"Ik houd het er voor, dat Hezia in het jaar 784 de Hees bij Eersel is - aldus de heer Smulders, die dan verder denkt, dat "nu de geschiedenis van Heeze bij Leende ook eenvoudiger zal worden". Maar - zo moeten wij dan constateren - alleen in zoverre, dat er dan geen geschiedenis van Heeze in de achtste eeuw meer over is!
Het is echter toch niet daarom, niet louter om een historisch vastklampen, dat wij het er voor houden, dat met Hezia uit 784 wel degelijk Heeze is bedoeld. Het tegendeel is nu dan wel verondersteld, maar (nog) niet afdoende bewezen.