De rundveestapel van de kasteelboerderij in 1805
Heemkronijk jaar:1989, jaargang:28, nummer:2, pag:54 -56
DE RUNDVEESTAPEL VAN DE KASTEELBOERDERIJ IN 1805
door: C.S. Smit
Tot het begin van deze eeuw bestond er op het kasteelterrein, achter de tweede poort, een boerderij. Dit bedrijfje was door de eerste bewoner van de familie van Tuyll op het kasteel van Heeze goed op poten gezet. Met de komst van S.J. baron van Tuyll van Serooskerken is deze verdwenen en werd het tweede binnenplein veranderd in wat het nu is. Deze boerderij was jarenlang een goede inkomstenbron voor de kasteelheer, zoals we uit de bewaard gebleven archiefstukken kunnen opmaken. Uit de periode kort na 1800 is veel in detail op papier gezet. Zo vinden we er over een bepaalde tijd een echt journaal. Alles werd precies opgeschreven, tot de weersgesteldheden toe.
Tussen de papieren vonden we de volgende optekening.
"ln ventaris van de beesten zoals dezelve waart in November toen zij op stal bleven. (1)
1. Nel.
Een groote zwartbonte koe zelver gefokt geeft veel en goede melk is de zwaarste van de stel en in mai 10 jaar oud geweest. Dezelve moet nu haast verkogt worden om niet te veel daarop te verliezen.
2. De Cop
Een groote zwartachtige wat geteygerde koei gekogt van de jaager is een vrij goede koei oud . . . en moet ook haast verkogt worden.
3. Leen
Een rondom leelijke koe heeft ook altijd leelijke kalveren gegeven dog zeer goed van melk geven, is nu op de hoeve (2) voor het huishouden aldaar en moet verkogt worden zodra zij daar niet meer dienen kan, is de oudste van alle, slegt van gang en gebit.
4. Bles
Ze is een schoone zwartbonte koe als vaers gekogt op de Gorcum markt en is in't voorjaar 5 jaar geweest, geeft goede melk en houd zich altijd wel, kan nog lang dienen.
5. Snoet
Een mooi zwartbont koetje met de voorste gekogt en even oud, hout zich altijd wel . . . telijk in het vleesch, doch geeft veel minder melk waarom ik dezelve denk te verkopen geeft altijd mooie kalveren.
6. Blom
Een zeer goede koei de beste die ik immer gehad hebbe, zelve gefokt is nu . . . jaar oud wat tijgerachtig van haar geeft goede kalveren en zal zolange blijven als kan duuren.
7. Jonge blom
Een zeer goede jonge koei van de vorige gefokten van gelijke aard is nu . . . oud en een der beste van de stal, jammer dat dezelve bijna wit van haar is, kan nog lang goed blijven.
8. Vechel
Een zwartbont koe als vaers te Vechel gekogt is 5½ jaar oud, redelijk goed doch wort al wat schraal, geeft schoone kalverven.
9. Jager
Een zwartbonte koe van de vrouw van de jager gekogt is een goede koe, heeft maar eene heup.
10. Moor
Een zwarte koe gefokt van no.1, een schoone koe is 5 jaar oud en kan lang duuren.
11. Ane
Een bonte koe, wat witachtig.”
NOTEN
(1) Kasteelarchief D59 en D56. Op het bewuste archiefstuk staat niet het jaartal vermeld. Het moet omstreeks 1805 zijn geweest.
(2) Met "de hoeve" wordt de in 1779/1780 gebouwde boerderij, die achter het kasteel is gelegen, bedoeld.