Over hei, heem en mensen

Goei volk

Door dat lidmaatschap van uw kring heb ik veel goei volk leren kennen en overgehouden. De hospessen Jo en Moeke Paans; zij kon mijn gedachten zo'n bietje lezen en gaf me dik zat goeie raad. En dan Corke van de Vier Linden niet te vergeten. En later Albert van Gussenhoven die nou in God weet welke wereld uithangt. Sommige heemrelaties wieren vrienden voor altijd. Over enkelde zal ik iets meer zeggen.

Piet Derks. Die met de volle maan 's nachts over ons hei dee en daar dan van alles beleefde dat geen mens kan begrijpen. Hij is al evenmin honkvast als ikke en we zien mekaar te weinig hoewel we vrekkes goed weten waar we heuzen. We kregen van Piete de Merovingische put voor De Plaetse, en hij leerde mij van alles over bewerkte keikes en vindplaatsen en de godsganselijke mystiek daar-af en mimpesant ook nog heel wat over menselijkheid en zinnigheid van veul en niks.

Zijn vrouw Katrien de Win dus ook. Hullieje vader was opzichter bij De Dommel en wij keken tegen veel dingen verschillend aan.

Op Teo's (van Gerwen) verjaardag besloten we in verband met het Lindse Torenjaar 1974 'Lind dè is de sgonste plats' te gaan maken en dat in eigen beheer uit te geven. (Hij verjaarde tegelijk met buurman Harrieke van Meijl en twee dagen na mij.) Ge begrijpt dat we voor dat boek echt heel Lind zijn afgeweest en dat we het gelijk bekeken hebben. Maar ook deden we met alleman praten die maar iets van Lind wist en begreep.

Onze grootste gids was Sjef. Die onvermoeibare, eenvoudige, bemin-nelijke en bekant alles wetende Sjef van der Zanden. Zo aktief en vief als de juu. Maar toch al lang zaliger. Veels te vroeg, want het was door een stom ongeluk. Hij kwam toen per fiets ook nog uit onze hei ook nog, hè toch. Zijn portret kreeg ik van Mary Verhagen-van Draanen en het staat schoon ingelijst op het schap aan het kopeind van mijn bed. En er zijn er zat die vragen of dat nou ons vader is. Och ja. (Wat wel heel erg en afkeurenswaardig is, is dat al ons onderzoeksmateriaal voor dat boek dat we deponeerden bij het nieuw archief van Leende, daar niet meer schijnt te zijn. Hartstekende zumd, en het was echt wel iets meer dan een schoenendoos vol.   

Peerke

Peerke van Asten, dat is een verhaal ampart. Ik leerde hem kennen omdat wij (Staatsbosbeheer) van de gemeente Heeze voor heel weinig een oude maar echte boerderij op Strabrecht zouden kopen om daar een Strabrecht-museum in te maken en er misschien ook de schapen te huisvesten. Zoiets was toch beter dan een nieuw gebouw in de heide, nietwaar? Dat het latere Strabrechtprojekt toch in de hei kwam en niet aan de goeie (west-)kant van de rivier, kwam omdat toen nog het tracee van de E9 door de hei keivast vaststond en er daardoor toch een stuk kostelijkheid westelijk van dat tracee verloren zou zijn.

Ziede? Toen door akties van de Werkgroep voor Natuurbehoud en Milieubeheer waarmee wij zeer annex en betrokken waren, dat stuk E9 gans verviel en van het rijkswegenplan wier geschrapt, bleek het te laat voor een planologische heroverweging met betrekking tot De Plaetse. Zo was het projekt intussen gaan heten. En de schapen was een eigen grote kooi beloofd, dus van SBèBè-zijde werd ook al niet aangedrongen op uitstel en zoeken naar een andere plek. Dat het met die boerderij op Strabrecht niks is geworden, had daar overigens geen mieter mee te maken. Want dat kwam door een afwijzend advies van de architect van het Staatsbosbeheer. Dat was eigenlijk een waterbouwkundige die van oude boerderijen en van restaureren nog minder wist dan een koei van klaverjassen.

Maar alla. Peerke woonde nog in die boerderij omdat het ‘hullie thuis’ was, al waren gebouw en erf allang niet meer van zijn ouders noch van hum eigen. Maar hij mocht er blijven 'zitten' zolang hij 'zijn eigen dee'. Ik zocht hem op in de strenge winter van '63 en al mee wieren wij maten. Hij heeft zich, denk ik, erover verbaasd dat er iemand belang-stelling had voor hem en zijn onderkomen gedoentje. Ik vertelde hem van ons doel en kon hem verzekeren dat we hem nooit zouden jagen tot weggaan, ziekworden of een ongeluk krijgen. Het zou wél zeund zijn als er spullen van zijn huishouden en van hullie bedrijf daar zouden verdwijnen. Wij zouden die graag overnemen, en of hij um durrum dan ook niks weg dee, asteblieft. Nou, dat trof. Want kie, de sneeuw die lag handen dik op dak en hof. Peerke kon er niet uit en hij kon niet aan zijne moes. Ik dee voor hum de weinige moes af die de kooldeuven hadden laten staan en repareerde de kepotte waterleiding. De kelder die stond zo diep onder, dat ingezouten vlees en snijbonen er in de kelderdonkerte rond dreven. Peerke had ene gavel over het keldertrapke liggen om daar mee en dan eens een lekkernij uit het water te pikken. Ik bleef er komen en bleef zeggen dat ie niks eweg zou maggen doen en dat ook de beide potstallen bewaard moesten blijven.

Och ja, hoe liep dat af. Peerke wier nog behoeftiger als na dat jaar dat ik hum mee zijnen erm uit de kom naar dokter Van Oirschot wist te krijgen. Maar hij verrekte 't, zee de zuster, um dien eerste nacht in het gesticht te bed te gaan, als niet uurst Iven uit Duizel waar geweest om dat goed te keuren, want zo was dat naar humme opvattingen afgesproken.

Laat op den avond van dien tragischen dag voor Peerke van Asten zijnen eerste nacht in dat gruwelijk gesticht kon ik hem goeie nacht zeggen en toezeggen dat we samen den anderen dag aan het inven-tariseren en ruimen zouden gaan.

In mijn huis staat het Peerke-van-Asten-keske al 25 jaar op een goei plaats in de kamer. Het is een speentje uit zijn bijkeuken. Zijn portret, in maart '67 in kleuren gemaakt door Martien van de Kerkhof, staat op de bovenste schap. Mét een zeer bruine foto uit 1917 (A. van Beurden, Eindhoven) van het gezin van hullie vader Godefridus van Asten, de gemeente-ontvanger van Heeze, en leider van een boerenbedrijf én van een slepersbedrijf met dikke paarden en mallejannen. Ze staan er met zijn veertienen op, en hullie moeder heeft een opmerkelijk donkere wijsvinger, van het erpelschellen. En ze kijken allemaal even stuurs en donker, maar dat komt van het lange stilstaan en naar dat vervloekt vogelke kijken. In dat kaske staan ook nog enkele stukken van Peerkes Zwiebelmusterservies die aan mij zijn gebleven, hé toch.

Zo'n Peerke. Toen we dien dag van zijn opname in het gesticht - of heette het Liefdehuis? - gingen ruimen, stiet ik op enkele sigarenkistjes vol doodsprentjes. Ik stelde voor die aan Jan Aerts of aan Domien de Jong te geven en die laatste was nog wel ene pater van de Kluis. Maar nee, Peerke vond dat Aerts en wie ook niks met hullie bidprentjes hadden te maken. En daarom gingen ze het vuur in, achter op de plaats tussen huis en hennenkooi. En de Van Astens bidprentjes werden toen met al dat klef behangselpapier en met dozen vol brieven van hullie vader zaliger tot luchtvervuiling.

Peerke is al langer zaliger dan Sjef, maar ook hij is nog dik zat in mijne kop. En wie nog meer? Ik kan niet alle namen noemen. De Aertsen, Anton van Oirschot die alles wist van het kasteel en van Pieter Post (en geen familie van de wielrenner, zeker weten), Sint Jan Baptiest, Sint Petrus Banden, Sint Anna, Sint Jacob en Sint Martinus, Joris, Mart van de Stichting. Koos, Corke en Theo, de schepers. Piet Verseput, Toon den Bus en Joke Verest en Frank Sonnenberg; ik weet niet of ze lid waren, maar ze betroffen wel ons hei-heem.

Stellingen

Nog iets over de stellingen. Bepaalde begrippen zijn niet gedefinieerd en daarom kunnen enkele stellingen niet worden behandeld.

De allochtone bewoner bijvoorbeeld is niet een type waarbinnen heel veel individuen bestaan; ik denk dat allochtonen zeker veel verscheidener zijn dan de autochtone Brabander. Doorsnee-wijk, onzekere tijden, Europese integratie zijn ook al van die vaagheden.

Inderdaad is er de ervaring dat heemliefhebbers veel te weinig in aktie komen als het eigen milieu wordt aangetast. Binnen een kring die heembeoefenaars verenigt, kunnen veel gegevens worden opgelepeld omtrent aanwezige waarden. Die kunnen van groot gewicht worden bij het weren van aantastingen.

De sterke groei van de heemhobby is tóch een positief gegeven. In de stelling is dat negatief gemaakt door gebruik van het woordje 'slechts'. Houd-oe.