Een wapen en vlag voor de gemeente Heeze-Leende
Heemkronijk jaar:1998, jaargang:37, nummer:3/4, pag:167 -173
EEN WAPEN EN VLAG VOOR DE GEMEENTE HEEZE-LEENDE
door: J.J.F. de Waal
Op 1 oktober 1998 zijn het nieuwe wapen en de nieuwe vlag van de gemeente Heeze-Leende voor het eerst officieel getoond.
De onthulling van de oorkonde met het wapen vond plaats in de raadzaal van het gemeentekantoor in Leende. De plechtigheid begon om 18.30 uur. Tijdens de bijeenkomst van gemeenteraad en genodigden, waaronder vertegenwoordigers van het verenigingsleven in de gemeente, ging de burgemeester met een toespraak in op de geschiedenis, de totstandkoming en de betekenis van het wapen en de vlag.
Daarna onthulde ze het ingelijste wapendiploma en toonde ze de vlag. Vervolgens begaven de aanwezigen zich om 19.00 uur - kort voor het invallen van het duister - en begeleid door leden van gilden en muziekgezelschappen naar het Meentplein bij het gemeentekantoor. Daar werd het onthulde, ingelijste wapendiploma voor iedereen zichtbaar opgesteld. Na een laatste toespraak hees de burgemeester onder tromgeroffel de nieuwe vlag, ook ten aanschouwe van het belangstellende, op de plechtigheid afgekomen publiek.
Enkele schutters van het gilde Sint-Jacob en Sint-Anna uit Leende losten saluutschoten. Vendeliers van het gilde Sint-Joris en het gilde Sint-Agatha, beide uit Heeze, en vendeliers van het gilde Sint-Jan Baptista en het gilde Sint-Catharina en Barbara, beide uit Leende, brachten een vendelhulde. Fanfare Sint-Nicasius uit Heeze, Koninklijke Fanfare Philharmonie uit Leende en Muziekvereniging De Heerlijkheid uit Sterksel verzorgden tot besluit het muzikale gedeelte van de plechtigheid door het spelen van het vaderlandse volkslied en van enkele andere muziekstukken.
Omschrijving van wapen en vlag
Ten gevolge van een herindeling zijn op 1 januari 1997 de dorpen Heeze, Leende en Sterksel samen-gevoegd tot de nieuwe gemeente Heeze-Leende.
Hierdoor ontstond de behoefte aan een nieuw wapen en een nieuwe vlag.
De gemeenteraad van Heeze- Leende heeft wapen en vlag vastgesteld op 23 maart 1998. Toen is ook de omschrijving bepaald. Die luidt voor het gemeente-wapen als volgt:
"In goud drie hoorns van keel, beslagen van zilver. Het schild hangende aan een snoer van keel in een ter rechterzijde ervan geplaatste eik van sinopel, waarboven rechts een hellende ster van goud.”
N.B.: Keel (rood) en sinopel (groen) zijn twee heraldieke kleuren.
De omschrijving van de gemeentevlag luidt:
"Twee banen van groen en geel in een lengteverhouding van 1 : 2, met op de gele baan drie rode hoorns met elk een hoogte van 3/8 van de vlag- hoogte, geplaatst twee boven een."
De elementen
Het wapendiploma is op 2 juli 1998 bevestigd door de Hoge Raad van Adel te ‘s-Gravenhage.
Het valt onmiddellijk op dat het nieuwe gemeentewapen sterk overeenkomt met de wapens van de drie voormalige gemeenten Heeze, Leende en Zesgehuchten.
Tekening van de nieuwe gemeentevlag van Heeze-Leende
Deze gemeenten voerden alle drie in hun wapen een boom en een schild met drie hoorns. Heeze en Leende vertoonden bovendien een zespuntige ster, Zesgehuchten twee zespuntige sterren. Het gemeentewapen van Heeze werd op 16 juli 1817 bevestigd en eenmaal herzien/ gemoderniseerd (bij KB van 26 juli 1980, nr. 25). Het wapen van Leende bleef tot aan de opheffing van deze gemeente na de bevestiging of verlening van 16 juli 1817 ongewijzigd.
Het gemeentewapen van Zesgehuchten, bevestigd of verleend op 16 juli 1817, verloor zijn functie door de samenvoeging op 1 mei 1921 van de gemeente Zesgehuchten met de gemeente Geldrop.
Het nieuwe gemeentewapen van Heeze-Leende is afgeleid van het oude zegel van de voormalige schepenbank Heeze, Leende en Zesgehuchten, het zogenaamde schependomszegel. De schepenbank oefende tot 1810 het bestuur en de rechtspraak (eigenlijk tot 1798) binnen de heerlijkheid uit en bezegelde dus de officiële stukken met het schependomszegel. Het nieuwe gemeentewapen is historisch en heraldisch verantwoord en waarborgt bovendien de continuïteit omdat de inwoners aan de elementen van het wapen gewend zijn. De betekenis van de elementen van het al uit de vijftiende eeuw bekende schependomszegel kan als volgt worden weergegeven:
Boom De boom wordt veelal beschouwd als oorspronkelijk symbool van de plaatselijke autonomie. De afgebeelde boom is een eik, zoals dat ook het geval was in het herziene gemeentewapen van Heeze uit 1980. Eikenbomen, -takken of -struiken komen in de heraldiek - op Brabantse zegels en wapens althans - meer voor dan andere soorten bomen, takken of struiken.
Schild Het schild met drie hoorns jachthoorns) is het schild van het huis Horne. Leden van het huis of geslacht Horne waren lange tijd bezitters van de heerlijkheid Heeze, Leende en Zesgehuchten. Er bestaan diverse zegels van andere plaatsen of gebieden waarin een boom, of een schild in verbinding met een boom, voorkomen.
Ster De ster is een toegevoegd element, dat in dit gemeentewapen of in het zegel het familiewapen van het huis Home dient te `breken` (breken in heraldische zin betekent: een stamwapen veranderen door wijziging in de kleuren of in de figuren; hier in de figuren).
Het schildje van het huis Horne met de drie hoorns hangt in het nieuwe wapen aan een tak van de boom, zoals dat ook in het oude zegel van de schepenbank en in de voormalige gemeentewapens van Heeze en Zesgehuchten het geval was. Dit is een op meerdere oude zegels en wapens van andere plaatsen of gebieden voorkomende figuur (bijvoorbeeld het gemeentewapen van Waalwijk). In het gemeentewapen van Leende hing het Horneschild niet aan een tak, maar stond het prominent op de voorgrond.
De ster is in het nieuwe gemeentewapen van Heeze-Leende boven de boom geplaatst, wat overeenkomt met de situatie van het oude schependomszegel. In het herziene gemeentewapen van Heeze uit 1980 stond de ster erg nadrukkelijk in het schildhoofd (boven de drie hoorns). De ster in het oude wapen van Heeze was van goud, die van Leende daarentegen van zilver.
De kleuren
Het schild van het nieuwe gemeentewapen is in goud, zoals het vroegere schild van het gemeentewapen van Heeze. Het schild van het gemeentewapen van Leende was van lazuur (blauw). De kleuren van de hoorns op het schild (keel, beslagen van zilver) zijn gelijk aan die van het herziene gemeentewapen van Heeze uit 1980; de hoorns van het gemeentewapen van Leende waren van goud, die van het gemeentewapen van Heeze vóór 1980 van lazuur (blauw).
De kleuren rood en zilver van de hoorns verdienden de voorkeur, omdat de kleuren van het huis Horne van oudsher rood en zilver zijn (vergelijk ook het gemeentewapen van Eindhoven, hoewel het daar om de kleuren van de jongere tak Cranendonk van het huis Horne gaat).
De kleuren blauw en goud zijn de zogenaamde rijkskleuren. In opdracht van koning Willem l hebben tussen 1815 en 1825 de tekenaars van de Hoge Raad van Adel namelijk deze kleuren aan veel wapens in ons land gegeven. Wapens met in hoofdzaak deze rijkskleuren (blauw en goud) maken nog steeds het belangrijkste aantal uit. Dit heeft belangrijke(negatieve) consequenties voor de herkenbaarheid van de wapens (alles lijkt op elkaar).
De nieuwe gemeentevlag van Heeze-Leende lijkt op de vlag van de voormalige gemeente Heeze - zonder de ster - vastgesteld bij raadsbesluit van 24 april 1980, en op die van Leende, vastgesteld bij raadsbesluit van 8 februari 1974.
Sterksel heeft tot omstreeks het jaar 1197 eveneens deel uitgemaakt van de heerlijkheid Heeze, zoals de heerlijkheid Heeze, Leende en Zesge-huchten oorspronkelijk genoemd werd. Omdat van Sterksel een herkenningsteken in het gemeentewapen ontbreekt, verwijst de groene baan in de nieuwe vlag naar dit natuurrijke kleinste dorp van de op 1 januari 1997 ontstane gemeente Heeze-Leende.
