Geldrop vruger herinneringen aan een dorp 1908-1920 Boeren

Door de week was er nog ander werk. Het graan moest naar de molen van J. Sprengers aan de Eindhovenseweg of naar “t Nupke” bij de Laarstraat. ‘t Meel naar de bakker of naar huis voor het vee. Het stro naar de strohulzenfabriek van Govers bij de zandweg naar het Hool (Beekweide). Strohulzen dienden als flesverpakking. Een toren van stro werd over de fles gestolpt. En in de winter ging de mutsers met de “hoogkar” naar de bakker om de oven te stoken. Dan had de boer meteen geld om een 1/2 pondspak tabak (Landman) te kopen en vergat vooraf niet een nieuwe pijp te kopen als hij bij het kappen van de “mutserd” de “péépedop” verloren was. Want in bos en hei moest bij het roken, op de pijp met een kettinkje een metalen dop met gaatjes zitten tegen brandgevaar, anders kon de veldwachter wel eens naar zijn potlood zoeken.

Op zaterdag, tegen de avond, ging vader naar de barbier om geschoren te worden. Hij zorgde er vroeg te zijn want ‘t was altijd druk op de “Scheerbaan”. Maar dat was niet erg. Het hele dorpsnieuws werd besproken en de velen waar “Jantje de krant” niet kwam, genoten van het wereldnieuws. Rustig kon de kapper zijn “schars” (scheermes “aanzetten” (scherpen) op een brede riem. Het wachten was geen probleem. Moeder had tegen de zondag het hele erf “gegrieseld” (geharkt) en ging dan winkelen in het dorp. Op haar hoofd het ‘s werres mutske - Wit met twee gestreken linten - vastgeknoopt. Aan elke arm een grote hengselmand met haar negotie: eieren, ‘n kluit boter en een kruikske met “biest” (eerste melk van de koe die pas gekalfd had).

Dan naar Nel van Lodderen of Tona Fink om koloniale waren te halen. En als het vet van het varken of de “Roapolie”op was, dan kocht ze een pakje “Bukvet”of margarine: “Planta” of “Klappa”. En voor de koffie een busje “Buismans Peekoffie”. Als het druk was, viel het wachten niet lang. ‘t “Vrouwvollek” rebbelde en kwebbelde en vernam zo het laatste nieuws. Praten dat ging best. De krant kunnen lézen was er voor velen niet bij en te duur. Als er afgerekend moest worden, werd alles verrekend met de eieren en de boter. Dan nog even naar Mientje Scheepers om “biest” te ruilen. De biest gebruikte de bakker om de mik een mooie bruine glans te geven. En moeder kreeg een buil “ommeren” (houtskool) mee uit de doofpot. Daarmee kon ze het strijkijzer warm stoken. Hoogtijdagen kocht ze een “krintemik“ of grote ronde peperkoek met opgespoten suikerletters: “Zalig Nieuwjaar”. Roggebrood en witte mik bakte ze thuis wel. Meel en mutsers zat, en een eigen bakhuisje. De zoon ging zaterdags ook naar het dorp. Bij de poelier leverde hij zijn hazen, konijnen en fazanten af. En voor een “Fis” of “Foleweim” beurde hij een flinke duit. Die lagen bij de poelier enkele dagen in de etalage te showen als aparte reclame. Maar geld moet rollen. Eerst naar de sigarenwinkel. Sigarettenmerken zat: “Boyscout”, “Flyer”, “Sailor” en “Player”. Prijs 10 - 25 cent. En duurder was “Chief Whip”, dat door ons vertaald werd als “Sien Fiep” (fiep = zuigspeen). Niet gek gevonden. Dan naar de kroeg waar tot de late avond geherried en gedronken werd met als finale dikwijls een stevige knokpartij waar Snoeks - de veldwachter - aan te pas kwam. Zondags ging men naar de Mis. Moeder had de poffer al op maar vader maakte nog geen “apperentie” (aanstalten) en rommelde nog wat bij de kippen. Ze werd al wat “neutelig” (chagrijnig) en begon hem aan te stöwe (aanporren) met: “Jan, ‘t is hoogtijd, gezald moeten aveceren (opschieten), anders komen we te laat”, “net als jan mee z’n eksters”. “En doe oew “ronnasels” (veters) vast anders klotterde dalijk van oew fiets”. Jan kleedde zich op zijn gemak aan. Hij hield niet van “avecatie” (haast).

Zijn zwart zijden petje nog op en het stel startte. Onderweg groeten ze buurman Piet met “Goei morgen Piet”. Maar als die buurman een vreemde bij zich had dan klonk het: “Goeiemorgen Piet- samen”. En Piet groette terug met: “Goeiemorgen Jan-samen”. Was dat niet zo’n “lompenboer”?

In de Mis was zat te bidden en te vragen. Dat de oogst zou lukken, dat het varken niet van de poten ging en vroegtijdig geslacht moest worden. Dat het paard niet kapot ging, want dan was de boer “lelijk afgespannen” en verdommes “gekuld” (pech hebben). En als voornaamste vraag aan O.L. Heer: “Onze zoon naar het seminarie en het paard in het stamboek”.

Onder de preek dwaalden de gedachten wel eens. Als de knecht of meid vertrokken wa, dan moest er vervanging komen en dan was het uitkijken. De kandidaat moest flink kunnen werken en aanpakken. Hoe te testen? Vriendelijk ontvangen en dan mee laten eten. Hoe gretiger en rapper een royale portie naar binnen ging, hoe hoger de kwaliteit, want: “Hoe rapper ter tand, hoe rapper ter hand”. En als tot slot een “allenge” (hele pudding) vlot naar binnen ging, dan kon de knecht of meid komen, maar hoe wist men dat er een knecht gevraagd werd? Advertentie in de krant, dat kon. Maar wie had de krant en wie kon lezen? Oplossing: op het kerkplein stond een paal met planken prikbord. Na de mis kwam daar te lezen “Boer Toonders op ‘t Goor vraagt knecht”. Ook te koop een “leupese Toemet” en een “toom biggen”. Die “Toemet”en die “bagge”had onze boer in “overrensie” (over). En nu maar hopen dat O.L. Heer zijn zegen zou geven. En hij zelf schoot vlug bij Cafe van Gaal, tegenover de kerk, binnen om zich zelf te zegenen met een borrel die daar al ingeschonken stond. En dan maar “limmeneren” (veel drinken) en “classineren” (redeneren). Moeder de vrouw had zat te buurten op het kerkplein en ging later maar alleen op huis aan. Op “durre” mens bleef ze niet wachten. Dat kon wel drie uur worden of later.

Tegen Pasen was het erg druk geweest met de voorjaarsschoonmaak van het huis. Maar zelf moesten ze er ook “schwön” opstaan. Dus “ten blakke” (er op uit). Moeder had al zo dikwijls gezegd: “Dat pak van jou is al zo oud: “ge zaalt er nog mee ten oordeel komen”. Er moest een nieuw pak komen. Kleermakers waren er in Geldrop zat: Geurds, v.d. Broek, v.d. Sommen, Alb. Bakers en onze Sjaak. Op staal was er volop stof te krijgen. Maar in Geldrop, met al die textielfabrieken, was er een andere weg en goedkoper. Van elke “boom” (rol) stof bleef wel een stuk over en die restanten waren door de arbeiders te koop. Daarvan werd het nieuwe pak gemaakt. Van die overschotstukken stof bleef dikwijls een stuk over. Een jongensbroek zat er al gauw in. Als ik nog eens mijn broek gescheurd had, en flink op mijn duvel kreeg, dan troostte onze Sjaak me met: “Ik zal voor jou wel een nieuw “bukske” door de nòld trekken”. Moeder wou ook graag “op zun Pòstbest” zijn en liet bij de naaister iets nieuws maken, Tonna van Riet - vlak achter het H. Hart - was een prima naaister. Alleen was ze wat doof. Ze loste dat op door een klankbord - een plankje zo groot als een schrijfblok - onder haar kin te houden. Dat kwam vooral goed te pas bij feesten van het “groot” van Geldrop, Waar ze een prima kok was. Moeder liet ook tegen Pasen de poffer opknappen bij de mutsenplooister, de Weduwe Bax aan de Nieuwendijk. Maar als moeder geen lap stof voor vaders pak had kunnen krijgen dan gingen ze samen naar de stad en kochten daar een confectiepak en soms een bloesje voor moeder. Dan kon het bijna Pasen worden: het huis schoon, de “klerazie” in orde, maar de ziel moest ook schoon. In de catechismus stond toch: “Minstens een maal per jaar biechten en in de Paastijd de H. Communie ontvangen”. Dus op Paaszaterdag biechten. Soms waren er wel “20 wachtenden voor U”, vooral door de kinderen die “plaatsenbewaarders” waren voor vader, die zijn werk nog niet klaar had of voor de moeders die extra het erf “grieselden” in mooie ruit-figuren, ter ere van de Verrezen Koning, net zo iets als tegenwoordig “koning voetbal” zijn figuren krijgt op de grasmat. Maar veel te biechten was er meestal niet. Bij het maaien in de zomerse hitte had de boer wel eens genondedjuud - als zijn rug pijn deed. Hij had even zijn rug gestrekt en zijn handen in zijn lenden gedrukt en keek dan vanzelf naar de brandende zon en de blauwe hemel. Maar O.L. Heer daarboven kon hij toch niet de schuld geven. Die gaf regen en zon en de boer had trouw gebeden: “Geef ons heden ons dagelijks brood”. En in zijn handen, wist hij, stond een M en een W: Mens-Werk.    Dus niet mopperen. Maar zijn opkomende twijfel was maar een lichte zonde. En ook als hij morde: “Och God, och God - hard werken en toch kapot”. Er was nog meer. Als het paard kapot ging of het hooi te rotten lag, had hij soms dagen gegromd en gevloekt. En bij het “schoeffele” tussen de lage rijen mangelwortelen had hij weleens O.L. Heer “unnen vuilen boer” genoemd, Want de pastoor had gepreekt over jezus die gezegd had: ”Laat het onkruid opschieten tussen de tarwe”. Hij zou het wel niet goed gesnapt hebben. Maar “unnen vuilen boer”? Dat was toch lelijk van hem geweest. Erger was dat hij nog al eens een behoorlijk stuk in zijn kraag had gehad in het café en moeilijk thuis was kunnen komen. Maar ja. Misschien was het een pluspunt dat hij op Palmzondag als zijn akkers was “Wezen palme”, met een takje van de gewijde palm. En moeder had ook niet veel te biechten. Nogal eens roddelpraat verkocht in de winkel en op het kerkplein, maar toch ook de St. Janstros opgehangen en bij onweer het huis gezegend met wijwater. Die biechtvader was mild geweest. Hij kreeg wel erger klanten. Voor boer en boerin kon het Pasen worden.