Verpachtcedule van de molen te Leende in 1698
Heemkronijk jaar:1973, jaargang:12, nummer:1, blz.9 -12
VERPACHTCEDULE VAN DE MOLEN TE LEENDE IN 1698
door: Redactie
Op de conditien ende voorwaerde hiernaer beschreven, soo bekent den Ho: Ed: Gebo: Heer Aelbert Carel Snoeckaert van Schoumburgh, Heere der Vrije Grondtheerlijckheyt van Heese ende Leende, mont tegens mont verpacht ende Baltus Caspars de Louwere bekent vanden selven Heer gepacht te hebben den wintmolen van Leende ende dat voor eenen tyt ende termijn van ses eerstcomende jaeren, d'een den anderen eenparichlijck volgende, ingegaende den eersten augustij 1698 ende expirerende den 1 ste augustij 1704.
lnden eersten sal den pachter schuldich ende gehouden wesen 's jaers voor sijne pachtinge te leveren 57 mudden Eyndthovense maete in rogge ende alnoch 50 vaeten boeckweyt, beide wel bereyt met vlegels en wannen, te voldoen alle jaer in vier termijnen waervan het eerste vierendeel 's jaers verscheynen sal den eersten doch van november toecomende desen jaere 1698 ende soo voorts van víerendeel jaers tot vierendeel jaers, te leveren op sheeren casteele tot Heese ofte wel sal betalen in gelde volgens den pegge die tot Eyndthoven vanden rogge steecken sal ter naester merckte naer de verschijndach, staende ovelsulcx ter optie van de Vrouwe Verpachteresse, 't zij in rogge ofte in gelt.
Item sal de pachter t'sijnen affscheyden gehouden sijn allen 't gene hem bij de schatting sal gelevert wesen, aenden aencomenden pachter soo goet te leveren op gelycke visitatie ende schattinge.
Welcke schattinge sal gedaen worden bij geswoorene molenmeesters ende bij aldien eenich werck arger (=slechter) werde bevonden als hij dat aenviert heeft, sal den afgaende pachter sulcx aenden aencomenden pachter gereet moeten opleggen ende betaelen ende bij aldien beeter bevonden wort sal den aencomenden aenden gewesene pachter gereet moeten opleggen ende betaelen, beyde binnen acht dagen naer dat de prijsinge te coste als vooren in presentie van sijn Ho: Ed: Gebo: sal geschiet sijn.
De pachter sal gehouden sijn desen molen wel ernstelyck goede te slaen ende soodanich te bewaeren, dat bij sijne ofte sijne dienaers schult ofte quaede toesicht den gepachten molen niet versuijmt ofte verongeluckt en worde, andersints sal den pachter gehouden sijn den selven molen wederom op te richten inden eenden staete te stellen ende den heere de geledene schaede goet te doen.
ltem offt gebeurde dat door storm van winden, haegelslach, donder off blixem, off bij andere ongevallen die men niet conde verhoede, den molen quaeme te niet te gaen ('t gene den goeden Godt gelieve aff te keeren), sal den heere indien gevalle den molen selffs oprichten ende wederom in staete stellen, mitgaders de stillestant naer rate van tijden laeten corten.
ltem indien aenden molen eenige reparatie gelieve, waer inne den heere gehouden was ende die selve molen daer doore leedich ofte stille stonde meer als drie dagen lanck, waer van den pachter gehouden is promptelyck aen sijn heere ofte desselffs lasthebbende weete te doen, daer van sal men den pachter naer die drie voorgaende dagen afslach doen naer advenant sijne pachtinge bedragen sal.
ltem sal den pachter moeten draegen het slijten vande molensteenen ende bij aldien eenige vande molensteenen geduerende dese pachtinge versleten werde, sal den pachter de nieuwe steenen op sijnen coste wederom sonder laste vanden heere moeten besorgen om bij sijnder affscheyden geprijseert te worden als boven.
ltem sal den pachter op desen molen moeten besorgen eenen bequaeme knechte staende tot goede naeme ende faeme opdat de goede luydens getrouwelyck ende wel mogen gedient worden.
De pachter sal desen molen aen niemant anders, in heel ofte deel, mogen overlaten sonder consent van sijn heere op peene van nulliteijt.
Den voorgemelten molen sal den pachter gelevert worden op alsulcke schattinge als anno 1619 ende alsoo successíve : geschiet geweest, welcke schattinge geschieden sal halff tot coste vanden affgaende ende halff tot coste vanden voornoemden toecomende pachter ofte molder.
lten sal den pachter te sijnen aencomen gehouden sijn den molen te stofferen van seylen ende seelen daer toe noodich, des sal hij die selve te sijnder affscheyden naer hem mogen nemen ofte wel op schattinge daer op ende aenlaeten ten kennisse van den heere als boven.
ltem sal den pachter verbonden wesen geduerende sijne pachtinge te sijnen coste perijckele ende montuere te onderhouden alle het roerende, dreyende ende keerende soo hout als ijserwerck vanden molen, alles staende tot sijnen laste niet daer van uytgesondert, uytgenomen de assche ende ijsere gaffele.
Den pachter sal maelen naer het out gebruyck, te weten het vierentwintichsten deel.
ltem sal den pachter schuldich ende gehouden sijn te stellen goede ende sufficante borgen voor ende naervolgende ten vollen genoege vanden heere verpachter binnen dese jurisdictie gegoet ende geerfft, bedwanckbaer ende executabel, die neffens hem sullen gelooven een voor al ende jeder als schuldenaer principael dese voorwaerde in alle haere deelen ende pointen naer te comen ende daer toe den heere verpachter tot sijns pachters coste te passeren ende te verlijden schepenen-bekentenisse inhoudende condemnatie voluntair soo voor dese dinghbancke, schepenen van 's Hertogenbosch als alle andere gerichten ter optie vanden heere verpachter ende te sijnen simpele vermaene ofte bij faulte van dien sal den selven heere verpachter vrije staen den gepachten molen aen een ander te verhueren, gelt die als dan meer sal wesen tot proffeyt vanden heere, gelt die min sal men sulcx op den gebreeckelycken pachter met parate executie sonder acte ofte vonnisse mogen verhaelen sonder dat den pachter off derselver borgen in oppositie sullen mogen versoecken ontfangen te worden ten sij nomptisatie alvoorens gedaen waere op peene van nulliteyt noch en sullen hen niet mogen behelpen met eenige exceptien van excusie, dibisie, belyden, respyten oft andere previlegien desen eenichsints contrarrerende.
ltem alsoo voor desen somtwijlen clachten sijn gevallen tusschen den molen van Heese ende Leende om dies wille den molder van Leende met sijne karre brachte de graenen van de ingesetenen van Heese op den Leendermolen ende dieselve gemaelen, wederom tot Heese brachte en van gelycken den molder tot Heese ter contrarien, soo heeft den heere geconditioneert sulcx niet te mogen geschieden op verbeurte van vijfftich gulden te elcken reyse, wanneer d'een oft d'ander daer op sal bevonden worden door den heer verpachter via facti ende sonder vonnis ofte recht t'haeren proffeijte tot lasten van den contrarien doender te mogen invoorderen.
Aldus dese voors. verpachtinge gedaen ter presentie ende ten overstaen van d'heeren drossaert, schepenen ende secretaris, dewelcke de minute deses beneffens den heere verpachter ende pachter hebben onderteeckent op den achsten april 1698 in oirconde etcetera.
w.g. A. Snoukaar de Heze et Leende
Baltus dee Laeree
J. de Jongh (drossaard)
.lan Cocx, schepen
Jan Bull, schepen
H. de Jongh secr, 1698.
Deze verpachtcedule of huurcontract van de Leender molen vonden we onder allerlei ongeordende stukken in RA Heeze R224.
Er blijkt wel heel duidelijk uit dat de pachter door zo'n contract met handen en voeten aan zijn heer was gebonden! Hij had practisch niets te vertellen, had geen rechten alleen maar plichten! Daar bovendien zowel de molen van Leende als die van Heeze eigendom waren van dezelfde heer, kon die door 'n flinke boete van 50 gld., zelfs verhinderen dat 'n Leendernaar op de Heezer molen liet malen of omgekeerd.
Ook over de windmolen van Heeze vonden we enkele huurcontracten.
Zo was er een beginnend in 1735 waarbij Jacobus Janssen mulder uit Heeze aan heer Francois Adam baron de Holbach jaarlijks 700 gld. had te betalen! De voorwaarden waren practisch 't zelfde als die voor de Leender molen. Echter moest de pachter uit Heeze ook nog alle drie jaren de molen laten verven met goed lijnsaet-olye-verf. Ook moest Jacob Janssen "een wind en een korten hond voor de heer baron in den kost onderhouden en alle jaar een vragt ofte reyse van Heese naar 's Bosch met sijn peerd en karre moeten doen op sijnen koste!"
De mulder had dus te zorgen dat de baron o.a. 'n jachthond tot zijn beschikking had; verder moest de mulder zorgen dat de baron eens per jaar vrij reizen naar Den Bosch had! Wie zal dat betalen zoete lieve Gerritje? De mulder!