Twee boeken voor Leende
Heemkronijk jaar:1974, jaargang:12, nummer:4, blz.64 -67
TWEE BOEKEN VOOR LEENDE
door: Redactie
Leende gaat dit jaar een achterstand op het gebied van historische plaatsbeschrijving snel inhalen. Tot voor enkele jaren bestond er nog geen enkel boek over Leende en zelfs een goede beschrijving in artikelvorm ontbrak. Respektievelijk in 1971 en in 1973 verschenen fotoboekjes van Leende in de bekende reeksen van een Zaltbommelse uitgeverij. Maar 1974 het jaar waarin de kerk vijf eeuwen bestaat, zal pas echt geboekstaafd worden als het jaar waarin Leende niet alleen een achterstand inloopt maar zelfs een belangrijke voorsprong krijgt op tal van andere plaatsen.
Kort na elkaar zullen twee boeken verschijnen over de lokale historie en natuur en milieu van Leende.
Op 12 mei verschijnt "Dyt Gheyt aen der kyrcken van leendt", geschiedenis van Leende en op 23 juni "Lind de is de sgonste plats", natuur en landschap van Leende een oost-brabants dorp.
Het eerstgenoemde boek is een uitgave van de stichting Torenfeesten 1974. Hierin wordt de geschiedenis van het dorp behandeld met het accent op kerk en parochie van Leende. De zeven auteurs van het boek hebben zich bewust de beperking opgelegd om zoveel mogelijk de plaatselijke geschiedenis te schrijven. De geschreven geschiedenis van Leende die ongeveer acht eeuwen omvat steunt voornamelijk op archivalia en verspreide publikaties over Leende.
Om een indruk te geven van de behandelde stof geven wij hieronder de titels van de hoofdstukken met onderverdeling weer.
Na een voorwoord van twee bladzijden en een architektonische beschrijving van kerk en toren door W.J. Veroude en G. van Laarhoven volgt:
I
Leende tot 1600.
Patronaatsrecht van Leende en Heeze aan Keizerbosch.
Na de leenhulde van Willem van Horne.
De pastoors in de 15e en 16e eeuw.
De bouw van de kerk; vermoedens, legenden en enkele waarheden.
Krijgsverrichtingen in de heide bij Leende.
ll
Leende in de eerste helft van de 17e eeuw.
Leed in de tachtigjarige oorlog.
Belastingen en rampen.
Godsdienst-onvri jheid .
De Cijnsgoed kwestie.
Grens- en schuilkerken.
lll
Leende 1648 - 1800.
De grote kerk in handen van de protestanten.
Keizerbosch en het onderhoud van kerk en toren.
De regenten van Leende en het onderhoud van toren en kerk.
De kerkrekeningen van 1648 - 1708.
De brand van 1699.
De kerkrekeningen van de tweede helft van de 18e eeuw.
De klachten van president Ross (1787).
Leende onder Melchior, Bull en Hurcmans.
Leende onder Froijen, Thijssen en tijdens de eerste jaren van Van Gastel.
Pastoor Van Gastel en de naasting van de grote kerk.
lV
Het leven in Leende in de 19e eeuw.
Gemeentebestuur, inkomsten en uitgaven.
Gemeentelijke verordeningen.
Bevolking en ziekten.
Middelen van bestaan.
De afscheiding van België.
Boerenopstand in Leende.
Wegen en andere verbindingen.
Onderwijs.
De burgemeesters van Leende.
V
Het kerkelijk leven in de 19e en 20ste eeuw.
Beelden, preekstoelen, biechtstoelen, altaren, doopvont, kruisweg en kommuniebanken.
Vloer, orgel, koor, muurschilderingen en kerkramen.
Sacristie, kerkhof, klokken en uurwerk.
Klooster, gasthuis, scholen en patronaat/parochiehuis.
Pastoors, pastorie, toren en kerk.
VI
De Sint-Janskapel te Leenderstrijp.
Kapel en beneficie na 1648.
De Strijpenaren willen weer een kapel
De nieuwe kapel en het beneficie tot op heden.
Vll
De leendse gilden.
Historische schets van de gilden in het algemeen.
Gezamenlijke aktiviteiten van de Leendse gilden.
Gilde St. Jacob en St. Anna.
Gilde St. Catharina en St. Barbara.
Gilde Sint Jan Baptist.
Broederschap van het gilde van O.L.V. ter Noot (opgeheven).
Het boek wordt afgesloten met een verantwoording in de vorm van voornaamste bronvermeldingen en colofon.
Hoewel elk van de auteurs een afzonderlijke taak op zich had genomen is toch maar één verhaal ontstaan. Alleen de twee laatste hoofdstukken zijn eigenlijk op zichzelf staande verhalen.
De titel van het boek is de kop van een akte uit 1365 die op het omslag in de oorspronkelijke calligrafie is weergegeven boven een fraaie tekening van de kerk uit 1738.
"Dyt Gheyt aen der kyrcken van leendt", wil vrij vertaald in hedendaags nederlands zoveel zeggen als: "Dit betreft de kerk van Leende" en is dus een zeer toepasselijke titel. Het boek wordt ruim geïllustreerd met tal van exclusieve foto's en tekeningen. Het boek zal veel nieuwe en onbekende gegevens over Leende aan het licht brengen, maar ook nog heel wat vragen openlaten en tal van nieuwe oproepen. Eigenlijk is het boek een uitnodiging tot verdere studie en onderzoek, waarvan de samenstellers zich ook zeer goed bewust zijn. De werkgroep historie van de stichting Torenfeesten 1974, (eigenlijk historische commissie) bestaat uit Sjef van der Zanden, Mary Verhagen-van Draanen, Steef Mulder,
Jan Leemans, Geert Hut en Jan Aerts alsmede A.F.N. van Asten die aan alle bijdragen zijn medewerking verleende.
"Dyt Gheyt aen der kyrcken van leendt", zal vanaf 12 mei verkrijgbaar zijn aan de kassa van de tentoonstelling die van 12 tot 26 mei in een gedeelte van de pastorie en de kerk zal worden gehouden. De prijs bedraagt f.15,-. Het is ook mogelijk om het boek bij voorintekening te bestellen door f.12,50 (+ f.3,-- verzendkosten indien toezending per post wordt gewenst) over te maken aan de Stichting Torenfeesten 1974 te Leende (Rabobank Leende). U bespaart dan f. 2,50 plus de portokosten, maar u moet het boek wel zelf in Leende komen afhalen. Na het verschijnen bedraagt de prijs f.15,-- eventueel vermeerderd met de portokosten.
De beperkte oplage en de voordelen van vóórintekening moeten iedereen een voldoende krachtig argument zijn om onmiddellijk tot bestelling over te gaan.
Vermelden we tenslotte nog dat de lay-out van het boek werd verzorgd door Teo van Gerwen; tekeningen Jan Verhagen en Huub van Bree; foto's Hans Sweegers, Mary Verhagen-van Draanen en A. Jansen.
Het tweede boek dat in het torenjaar 1974 verschijnt is "Lind dè is de sgonste plats", door Willem lven en Teo van Gerwen. Met de ondertitel "Natuur en Landschap van Leende, een oost-brabants dorp", komen de contouren van de inhoud al wat meer naar voren. Het boek verschijnt op midzomerdag, 23 juni 1974.
Het wordt een kloek boek van een flink formaat (20 x 26 cm), 160 fijne pagina's groot, met een over 22 hoofdstukken verdeelde uitgebreide tekst, die verlucht en verduidelijkt wordt met veel tekeningen, foto's en kaartjes.
lllustrering en lay-out worden verzorgd door Teo van Gerwen. De tekst is van Willem lven: Beiden zijn Leendenaren.
"Lind dè is de sgonste plats" behandelt alle facetten van het natuurgebeuren in Leende. Het verklaart veel buitenverschijnselen en analyseert de geschiedenis van het Leendse landschap van heel lang geleden tot nu toe. Tekst en illustrering getuigen van grote de kundigheid en een grote liefde voor het onderwerp.
Uit de titels van de hoofdstukken blijken de te behandelen onderwerpen.
Lind dè is de sgonste plats - Inleiding en titelverantwoording
Wanner is lind ’t sgons - de fijnste tijden van het buiten zijn
Hoe 't is gekumme - geologie, prehistorie, geschiedenis
Hoe hejte ze hier en daor? - beknopte toponymie
De leste stukskes hej - de groote heide en wat daarvan over is
Ligte in ’t heujg - de oligotrofe vennen
Ze hebbe van hej 'n bos gemakt - het leenderbos en andere naaldbossen
Driej ao's en d'n tonnerup - de laaglandbeken van leende
Wèje, wejkes en böskes - de beekdalen
De natste plekskes zin 't aldersgonst - de strijper heg en andere moerassen langs de beken
Ekker en berg - de akkers
Pèjkes en wèjskes - de landweggetjes
Krannezummer en krannewinter -over de kraanvogels
D’r zinder wel die in de kèrrek wonen - dieren in de kerk
Uule, domphorres en aander naachtraovers - over de dieren van de nacht
lnne pestoor, honderd kiendjes en duujzend bloeme - over de sintjanstros
Hejge en beujm maoke lind gruun - over hagen en bomen bij de huizen van leende en strijp
De veugelkes van lind - de broedvogels van leende-dorp, strijp en bungalowpark in 1973
Schaojluk gediert - de achteruitgang van het natuurlijke milieu
't ls nog zeund
Gaat heen en zondigt niet meer -aanbevolen goede werken en te vermijden zonden in het belang van natuur, milieu en landschapsschoon van leende
En ten lèste - verantwoording, dankwoorden, besluit.
De in het boek verwerkte gegevens zijn verkregen door intensief doorsnuffelen van archieven en literatuur, uit gesprekken met Leendenaren, uit rapporten en aantekeningen van natuurhistorische verenigingen en van natuur- en Leende-liefhebbers, uit het persoonlijk archief van Willem, maar vooral door uitgebreide inventarisatie van alle terreinen in de gemeente Leende, in alle seizoenen van 1973, het jaar vóór het Torenjaar. Het boek bevat veel nieuwe gegevens, behandelt enkele nieuwe ontdekkingen en geeft een kompleet inzicht in de verhoudingen tussen landschappelijke gegevens en biologische inhoud.
De hier en daar smeuige tekst is prettig en vlot leesbaar en bevat veel interessante en nuttige informatie, die door heldere foto's en tekeningen wordt verduidelijkt.
Aanbevolen voor iedereen die van het brabantse land houdt.
Het boek kost f.24,50. Van elk verkocht exemplaar gaat daarvan f. 1,50 naar het fonds voor het kado van de Leendenaren aan hun gemeenschap, de grote opknapbeurt van het parochiehuis. De eerste oplage zal zijn 1.500 exemplaren.
Men kan zich verzekeren van een of meer exemplaren van "Lind de is de sgonste plots" door storting van f.24,50 (voor Leendenaren) of f.27,50 (voor niet-Leendenaren i.v.m. verzendkosten) op rekening nr. 12.74.05.003 van de RABO-bank te Leende; gironummer van de bank is: 1094588.
U kunt het boek ook bestellen bij Noor van Gerwen, Lindenlaan 42, Leende.